Gloryfikacja w Kościele

Uroczystości beatyfikacyjne Edyty Stein W 1962 roku arcybiskup koloński, kardynał Josef Frings, otworzył proces informacyjny Edyty Stein. Jego następca, kardynał Joseph Höffner, zamknął go w 1972 roku i przesłał zgromadzony materiał do Rzymu. Dnia 19 września 1972 roku Kongregacja Nauki Wiary udzieliła zgody, tzw. nihil obstat, i rozpoczęła badanie zgromadzonego materiału. Dnia 1 maja 1987 roku, w piątek, na stadionie Müngersdorf w Kolonii Edytę Stein beatyfikował papież Jan Paweł II, wypowiadając między innymi te słowa: "Czcigodnej Służebnicy Bożej, Teresie Benedykcie od Krzyża, będzie odtąd przysługiwał tytuł Błogosławionej. Jej święto może być obchodzone corocznie 9 sierpnia, w miejscach i w sposób określony przez prawo". Przy bramie wejściowej na stadion zbudowano imponującej wielkości ołtarz. Naprzeciwko - w miejscu, gdzie zazwyczaj znajduje się tablica informująca o wynikach rozgrywek - umieszczono ogromną fotografię siostry Teresy Benedykty od Krzyża. Ocenia się, że w uroczystości wzięło udział ponad 75 tysięcy wiernych. Homilia Jana Pawła II wygłoszona podczas uroczystości beatyfikacyjnej Kolonia, 1 maja 1987 roku, stadion Müngersdorf Pobłogosławiona przez Krzyż Błogosławieni ci, którzy przychodzą z wielkiego ucisku i opłukali swe szaty, i w krwi Baranka je wybielili (Ap 7, 14). 1. Wśród owych błogosławionych mężczyzn i kobiet pozdrawiamy dzisiaj z głęboką czcią i ze świętą radością córkę narodu żydowskiego, bogatą w mądrość i męstwo. Wychowana w surowej szkole tradycji Izraela, naznaczona życiem pełnym cnoty i umartwienia w zakonie, wykazała heroiczność ducha w czasie swej drogi do obozu zagłady. Zjednoczona z ukrzyżowanym Panem, dała swe życie "za prawdziwy pokój" i "za naród": Edyta Stein, Żydówka, filozof, zakonnica, męczennica. Wielce czcigodny Księże Kardynale, drodzy bracia i siostry! Dzisiejsza beatyfikacja urzeczywistnia pragnienie od dawna żywione nie tylko przez archidiecezję kolońską, ale także przez wielu chrześcijan i liczne wspólnoty w Kościele. Przed siedmiu laty niemiecka Konferencja Biskupów zwróciła się jednomyślnie z tą prośbą do Stolicy Apostolskiej. Wielu zaprzyjaźnionych biskupów z innych krajów dołączyło się do tej petycji. Wielka jest zatem radość nas wszystkich z tego powodu, że mogę odpowiedzieć dzisiaj na to życzenie i podczas tej uroczystej liturgii w imieniu Kościoła ogłosić siostrę Teresę Benedyktę od Krzyża błogosławioną w chwale Bożej. Możemy ją odtąd czcić jako męczennicę i prosić o jej wstawiennictwo u tronu Bożego. Podzielam radość was wszystkich, a przede wszystkim jej współsióstr z Karmelu w Kolonii i w Echt, a także całej rodziny zakonnej. Napełnia nas wielką radością i dziękczynieniem fakt, że podczas tej uroczystości liturgicznej obecni są także bracia i siostry Żydzi, zwłaszcza krewni Edyty Stein. 2. "Panie, pokaż się w chwili udręczenia naszego i dodaj mi odwagi" (Est 4, 17). W liturgii dzisiejszej przemawia do nas Estera, córka Izraela z czasów niewoli babilońskiej. Głęboko przejmujące są słowa modlitwy, jakie wypowiada ona w chwili śmiertelnego zagrożenia całego swojego ludu: "Panie, Królu nasz, Ty jesteś jedyny. Pomóż mi! Gdyż jestem samotną i nie mam żadnego innego wspomożyciela oprócz Ciebie, niebezpieczeństwo stoi grożąc nade mną... Ty, Panie, wybrałeś Izraela spośród wszystkich narodów. Ty wyszukałeś sobie nasz naród z wszystkich innych przodków jako Twoje wieczne dziedzictwo... Myśl o nas, Panie, (…) wybaw nas ręką Twoją!" (Est 4, 17). Estera odczuwała śmiertelny lęk, kiedy pod wpływem potężnego Hamana, zaprzysięgłego wroga Żydów, został wydany dekret ich zagłady w całym królestwie perskim. Z pomocą Bożą i narażając swe życie, Estera przyczyniła się wówczas w sposób decydujący do uratowania swoich rodaków. 3. Te słowa sprzed ponad dwóch tysięcy lat wkłada dziś liturgia w usta Bożej służebnicy Edyty Stein, córki Izraela w naszym stuleciu. Stały się one na nowo aktualne, gdy tu, w centrum Europy, znów został podjęty plan wyniszczenia Żydów. Obłędna ideologia, w imię założeń współczesnego rasizmu, podjęła ten plan i przeprowadziła go z całą bezwzględną konsekwencją. W parze z rozwojem wypadków, w czasie drugiej wojny światowej tworzono pospiesznie obozy zagłady, budowano piece krematoryjne. W piecach tych znalazło śmierć wiele milionów synów i córek Izraela, od dzieci do siwowłosych starców. Nikogo nie oszczędzano, gdy równocześnie potworna machina państwa totalitarnego stosowała najokrutniejsze środki wobec każdego, kto odważyłby się wystąpić w obronie Żydów. 4. Edyta Stein zginęła w obozie zagłady w Auschwitz jako córka swego udręczonego narodu. Mimo przesiedlenia się z Kolonii do holenderskiego Karmelu w Echt, znalazła tylko przejściowe schronienie przed wzmagającym się prześladowaniem Żydów. Po zajęciu Holandii także i tam narodowi socjaliści niezwłocznie przystąpili do eksterminacji Żydów, przy czym ochrzczeni Żydzi zostali na razie spod niej wyjęci. Kiedy jednak biskupi katoliccy w Holandii w liście pasterskim ostro zaprotestowali przeciw deportacji Żydów, mocodawcy, mszcząc się za to, zarządzili zagładę także i Żydów wyznających wiarę katolicką. W ten sposób siostra Teresa Benedykta od Krzyża weszła na drogę wiodącą do męczeństwa wraz z rodzoną siostrą Różą, która również znalazła schronienie w Karmelu w Echt. Opuszczając klasztor, Edyta wzięła za rękę swą siostrę i powiedziała to jedno: "Chodź, idziemy za nasz naród". Dzięki mocy płynącej z naśladowania Chrystusa, naśladowania pełnego gotowości do ofiary, nawet w swej pozornej niemocy widziała jeszcze jeden sposób wyświadczenia ostatniej przysługi swemu narodowi. Już kilka lat wcześniej porównała się do królowej Estery przebywającej na wygnaniu na perskim dworze. W jednym z jej listów czytamy: "Ufam mocno, że Pan przyjął moje życie za wszystkich . Raz po raz muszę myśleć o królowej Esterze, która dlatego została wzięta z pośrodku swego narodu, żeby stanąć przed królem za wielu. Jestem bardzo biedną i bezsilną małą Esterą, ale król, który mnie wybrał, jest nieskończenie wielki i miłosierny". 5. Drodzy bracia i siostry. Liturgia dzisiejsza obok modlitwy Estery zawiera drugie czytanie z Listu do Galatów. Pisze Apostoł Paweł: "Chcę się chlubić jedynie z krzyża Pana naszego, Jezusa Chrystusa, dzięki któremu świat stał się ukrzyżowany dla mnie, a ja dla świata" (Ga 6, 14). Na drodze swego życia Edyta Stein spotkała się z tą tajemnicą, którą w słowach Listu św. Paweł głosi chrześcijanom z Galacji. Edyta spotkała Chrystusa, a spotkanie to doprowadziło ją stopniowo do klauzury karmelitańskiej. W obozie zagłady ginęła jako córka Izraela "dla oddania chwały Najświętszemu imieniu Boga", a równocześnie jako siostra Teresa Benedykta od Krzyża - "pobłogosławiona przez Krzyż". Cała droga życiowa Edyty Stein naznaczona była niestrudzonym poszukiwaniem prawdy i rozświetlona błogosławieństwem Chrystusowego Krzyża. Jej pierwsze spotkanie z Krzyżem nastąpiło u wdowy po przyjacielu z lat studiów, kobiety o silnej wierze, która zamiast rozpaczać z powodu tragicznej utraty męża, z Krzyża Chrystusowego czerpała siły i ufność. Edyta napisze o tym później: "Było to moje pierwsze spotkanie z Krzyżem i z mocą Boga. Mocy tej Krzyż udziela tym, którzy go niosą... Był to moment, w którym moja niewiara załamała się całkowicie... i zajaśniał Chrystus: Chrystus w tajemnicy Krzyża". Jej własne życiowe koleje i jej własna droga krzyżowa są jak najgłębiej związane z losem narodu żydowskiego. W swojej modlitwie wyznaje Zbawicielowi, że wie o tym, "iż to Jego krzyż został teraz nałożony na naród żydowski"; i wszyscy, którzy są w stanie to zrozumieć, "powinni wziąć ten krzyż dobrowolnie na siebie w imieniu wszystkich. Ja chciałabym to uczynić - mówi Edyta - On powinien by mi tylko pokazać jak". Równocześnie otrzymuje wewnętrzną pewność, że Bóg wysłuchał jej modlitwy. Im częściej można było widzieć na ulicach swastyki, tym mocniej osadzał się krzyż w jej życiu. Kiedy jako siostra Teresa Benedykta od Krzyża wstąpiła do Karmelu w Kolonii, by mieć jeszcze głębszy udział w Krzyżu Chrystusowym, wiedziała, że została "zaślubiona Panu w znaku krzyża". W dniu swojej pierwszej profesji zakonnej czuła się, według jej własnych słów, "jak oblubienica Baranka". Była przekonana, że niebieski Oblubieniec wprowadzi ją głęboko w tajemnicę Krzyża. 6. Teresa "pobłogosławiona przez Krzyż". Takie było zakonne imię kobiety, która swoją drogę duchową rozpoczynała z przeświadczeniem o nieistnieniu żadnego Boga. Wówczas to, w latach młodości i studiów, nie była jeszcze naznaczona odkupieńczym Krzyżem Chrystusa, ale już wówczas Krzyż stanowił przedmiot stałego poszukiwania i dociekań jej wnikliwego umysłu. Jako piętnastoletnia uczennica w rodzinnym Wrocławiu, wychowana w domu o starych tradycjach żydowskich, Edyta postanowiła "już więcej się nie modlić". Chociaż przez całe życie pozostawała pod silnym wrażeniem głębokiej religijności swej matki, w okresie młodości i w czasie studiów zbliżyła się do intelektualnych kół ateistycznych. W tym okresie nie wierzyła w istnienie Boga osobowego. W latach, kiedy studiowała psychologię, filozofię, historię i literaturę niemiecką we Wrocławiu, Getyndze i Fryburgu, w jej życiu nie było żadnego miejsca dla Boga. Wyznawała jednak "bardzo wymagający idealizm etyczny". Zgodnie z wielkimi zdolnościami intelektualnymi nie chciała przyjmować niczego, czego by wcześniej nie zbadała, nawet wiary ojców. Sama pragnęła wszystko dokładnie sprawdzić. Dlatego właśnie niestrudzenie poszukiwała prawdy. Później, patrząc wstecz na ten czas duchowego niepokoju, widziała w nim ważny etap wewnętrznego dojrzewania i stwierdzała: stałe "poszukiwanie prawdy było moją jedyną modlitwą”. Jakież to wspaniałe słowa pociechy dla tych wszystkich, którym wiara w Boga przychodzi z trudem! Już samo poszukiwanie prawdy jest w swej najgłębszej istocie poszukiwaniem Boga. Pod silnym wpływem mistrza Husserla i jego szkoły fenomenologicznej, Edyta, poszukująca studentka, zwracała się coraz bardziej zdecydowanie w stronę filozofii. Uczyła się powoli "patrzeć na wszystkie rzeczy bez uprzedzeń, odrzucając wszelkie klapy na oczy". Dzięki spotkaniu z Maxem Schelerem w Getyndze wchodzi po raz pierwszy w kontakt z ideami katolickimi. Sama pisze o tym: "Bariery uprzedzeń racjonalistycznych, wśród których wyrosłam nie wiedząc o tym, upadły i świat wiary stanął nagle przede mną. Ludzie, z którymi codziennie obcowałam, na których patrzyłam z podziwem, żyli w nich nadal". Długie zmaganie, by opowiedzieć się osobiście za wiarą w Jezusa Chrystusa, zakończyło się dopiero w 1921 roku, kiedy to u jednej z przyjaciółek wpadło jej do ręki autobiograficzne dzieło Życie świętej Teresy z Awili. Lektura przykuła natychmiast jej uwagę. Nie przestała książki czytać, aż ją skończyła: "Gdy zamknęłam książkę, powiedziałam sobie: To jest prawda". Czytała ją przez całą noc aż do wschodu słońca. Tej nocy znalazła prawdę, nie prawdę filozoficzną, lecz prawdę osobową, kochające "Ty" Boga. Edyta Stein szukała prawdy i znalazła Boga. Niezwłocznie poprosiła o chrzest i o przyjęcie na łono Kościoła katolickiego. 7. Przyjęcie chrztu w żadnym wypadku nie oznaczało dla Edyty Stein zerwania więzów z narodem żydowskim. Przeciwnie. Mówi o tym sama: "Zarzuciłam praktykowanie mojej religii żydowskiej w wieku lat czternastu i poczułam się znowu Żydówką dopiero po moim powrocie do Boga". Pozostała zawsze świadoma, że "przynależy do Chrystusa nie tylko duchowo, lecz także poprzez więzy krwi". Boleje bardzo z powodu wielkiego cierpienia, które jej konwersja zadać musiała ukochanej matce. Także później towarzyszy jej jeszcze do synagogi i modli się za nią słowami Psalmów. Na stwierdzenie matki, że można zatem także być pobożnym Żydem, odpowiada: "Z pewnością, jeśli się nie poznało niczego innego". Chociaż od czasu zetknięcia się z pismami świętej Teresy z Awili Karmel stał się dla Edyty Stein celem, musiała jeszcze czekać ponad dziesięć lat, zanim Chrystus ukazał jej w modlitwie drogi do klasztoru. W swej działalności, jako nauczycielka i docent, w pracy szkolnej i oświatowej, głównie w Spirze, później także w Münster, starała się nadal łączyć naukę i wiarę i razem je dalej przekazywać. Przy czym chce być tylko "narzędziem Pana". "Kto przychodzi do mnie, tego chcę doprowadzić do Niego". Równocześnie żyje w tym czasie już jak zakonnica. Składa trzy śluby prywatne i prowadzi coraz bardziej dojrzałe i bogate życie modlitwy. Z intensywnego studium nad myślą świętego Tomasza z Akwinu wynosi przekonanie, że jest rzeczą możliwą "uprawiać naukę jako służbę Bożą... Tylko w oparciu o to - pisze - mogłam się zdecydować, żeby znowu na serio przystąpić (po nawróceniu) do zajęcia się pracą naukową". Przy całym jednak głębokim szacunku dla nauki, Edyta Stein dostrzega coraz wyraźniej, że rdzeniem bycia chrześcijaninem jest nie nauka, lecz miłość. Kiedy w roku 1933 Edyta Stein wstępuje wreszcie do Karmelu w Kolonii, krok ten nie oznacza dla niej żadnej ucieczki od świata czy też przed odpowiedzialnością, lecz jeszcze bardziej zdecydowane włączenie się w naśladowanie Krzyża Chrystusowego. W czasie pierwszej rozmowy z tamtejszą przełożoną mówi: "Nie może nam pomóc ludzka działalność, tylko cierpienie Chrystusa. Mieć w nim udział, jest moim pragnieniem". Dla tej samej racji nie wyraża żadnego innego życzenia przy swych obłóczynach jak tylko to jedno, "żeby otrzymać imię zakonne: od Krzyża". A na obrazku, upamiętniającym jej wieczystą profesję, każe wydrukować słowa świętego Jana od Krzyża: "Moim jedynym powołaniem będzie odtąd coraz bardziej miłować". 8. Drodzy bracia i siostry! Pochylmy się dzisiaj z całym Kościołem przed tą wielką kobietą, którą od tej chwili możemy wzywać jako błogosławioną w chwale Boga; przed tą wielką córką Izraela, która w Chrystusie, Odkupicielu, znalazła wypełnienie swej wiary i swego powołania na rzecz Ludu Bożego. Kto idzie do Karmelu, ten - według jej przekonania - "nie jest stracony dla swoich, lecz wręcz przeciwnie - pozyskany; przecież - mówi Edyta Stein - naszym powołaniem jest: stać przed Bogiem za wszystkich". Odkąd zaczęła "pod Krzyżem" rozumieć los narodu izraelskiego, dała się nasza nowa Błogosławiona coraz głębiej wciągnąć Chrystusowi w tajemnicę Jego odkupienia, by w duchowej jedności z Nim pomagać dźwigać wielorakie cierpienie ludzi i wynagradzać za krzyczącą niesprawiedliwość w świecie. Jako "Benedykta od Krzyża - pobłogosławiona przez Krzyż" chciała nieść swój krzyż wraz z krzyżem Chrystusa za zbawienie jej narodu, jej Kościoła, całego świata. Ofiarowała się Bogu jako "ofiara przebłagalna za prawdziwy pokój" i przede wszystkim za jej zagrożony i upokorzony naród żydowski. Kiedy zrozumiała, że Bóg znowu ciężko doświadcza swój lud, wyraziła przekonanie: "los tego ludu stał się także i moim". Kiedy siostra Teresa Benedykta od Krzyża rozpocznie w Karmelu w Echt pisać swe ostatnie, teologiczne dzieło Wiedza Krzyża, które jednak pozostanie nie dokończone, jako że pisanie go przerwie jej własna droga krzyżowa, zauważy: "Gdy mówimy o wiedzy Krzyża, to nie jest nią... czysta teoria..., lecz żywotna, rzeczywista i skuteczna prawda". Kiedy śmiertelne zagrożenie narodu żydowskiego zawisło także nad nią jak ciemna chmura, poczuła się gotowa, by we własnym życiu urzeczywistniać to, co już wcześniej zrozumiała: "Istnieje powołanie do cierpienia z Chrystusem, a przez to do współdziałania z Jego zbawczym dziełem... Chrystus nadal żyje w swoich członkach i w nich nadal cierpi; a cierpienie znoszone w zjednoczeniu z Panem jest Jego cierpieniem, włączonym w wielkie dzieło zbawienia i w nim owocującym". Ze swoim narodem i za swój naród poszła siostra Teresa Benedykta od Krzyża na zagładę wraz ze swą siostrą Różą. Nie przyjmuje jednak cierpienia i śmierci tylko biernie, łączy je świadomie z przebłagalnym czynem ofiarniczym naszego Odkupiciela Jezusa Chrystusa. "Już teraz przyjmuję z radością śmierć, którą Bóg dla mnie przeznaczył, z całkowitym poddaniem się Jego najświętszej woli", napisała kilka lat wcześniej w swym testamencie. "Proszę Pana, żeby zechciał przyjąć moje cierpienie i umieranie ku swej chwale i uwielbieniu, za wszystkie intencje... świętego Kościoła". Pan wysłuchał tę jej prośbę. Kościół stawia nam dzisiaj przed oczyma - dla uczczenia i do naśladowania - siostrę Teresę Benedyktę od Krzyża jako błogosławioną męczennicę, jako przykład heroicznego naśladowania Chrystusa. Otwórzmy się na przesłanie, jakie nam niesie ta kobieta, pełna ducha i wiedzy, ta, która zrozumiała, że szczytem wszelkiej mądrości jest wiedza Krzyża, wielka córka narodu żydowskiego i wierząca chrześcijanka, wśród milionów niewinnie pomordowanych bliźnich. Wiedziała, jak nieubłaganie Krzyż się do niej przybliżał; nie uciekła przed nim przerażona, lecz przeciwnie, objęła go w duchu chrześcijańskiej nadziei z bezgraniczną miłością i oddaniem, a nawet pozdrowiła go w tajemnicy wiary wielkanocnej: Ave Crux, spes unica. "Witaj Krzyżu, nadziejo jedyna". "Edyta Stein - jak powiedział wasz czcigodny kardynał Höffner w swoim krótkim przesłaniu pasterskim - jest darem, wezwaniem i obietnicą dla naszego czasu. Niech będzie orędowniczką u Boga za nami i za naszym narodem, i za wszystkimi narodami". 9. Drodzy bracia i siostry! W dniu dzisiejszym Kościół XX stulecia przeżywa swój doniosły dzień. Oto pochylamy się wobec świadectwa życia i śmierci Edyty Stein, tej niezwykłej córki Izraela, a zarazem córki Karmelu, siostry Benedykty od Krzyża. Człowieka, który nosi w sobie jakąś dramatyczną syntezę naszego wieku. Syntezę historii, nabrzmiałej od ran głębokich, wciąż jeszcze doskwierających, dla których zasklepienia jednak nie szczędzą wysiłku w duchu odpowiedzialności mężczyźni i kobiety, wciąż na nowo, aż po nasze dni. Syntezę prawdy o człowieku, o duszy niespokojnej i niezaspokojonej "dopóki nie spocznie w Bogu". Kiedy stajemy w duchu na miejscu męczeństwa tej wielkiej Żydówki i chrześcijańskiej męczennicy, na miejscu owego straszliwego wydarzenia, które dzisiaj nazywane jest Shoah - słyszymy równocześnie głos Chrystusa, Mesjasza i Syna Człowieczego, Pana i Odkupiciela. Jako Zwiastun niezgłębionej tajemnicy Bożego zbawienia Jezus mówi do Samarytanki przy studni Jakubowej: "Zbawienie bierze początek od Żydów. Nadchodzi jednak godzina, owszem już jest, kiedy to prawdziwi czciciele będą oddawać cześć Ojcu w Duchu i prawdzie: a takich to czcicieli chce mieć mój Ojciec. Bóg jest duchem; potrzeba więc, by czciciele Jego oddawali Mu cześć w Duchu i prawdzie" (J 4, 22-24). Bądź pozdrowiona Edyto Stein, siostro Benedykto od Krzyża, prawdziwa czcicielko Boga - w Duchu i prawdzie. Bądź błogosławiona! L'Osservatore Romano, wydanie polskie, nr 7/1987, s. 22-23. Uroczystości kanonizacyjne Edyty Stein "Ku czci Najświętszej Trójcy, dla wywyższenia wiary katolickiej i dla umocnienia życia chrześcijańskiego, mocą władzy naszego Pana Jezusa Chrystusa, Świętych Apostołów Piotra i Pawła i Naszą, po długiej refleksji, przyzywając wielokrotnie Bożej pomocy i wysłuchawszy opinii wielu Naszych Braci w Episkopacie, ogłaszamy i określamy Świętą, Błogosławioną Teresę Benedyktę od Krzyża, Edytę Stein, i wpisujemy ją do Katalogu Świętych i postanawiamy, aby w całym Kościele była ona pobożnie czczona pomiędzy Świętymi." Tymi słowami Jan Paweł II kanonizował błogosławioną Teresę Benedyktę od Krzyża, w niedzielę 11 października 1998 roku, podczas uroczystej liturgii sprawowanej na Placu Świętego Piotra w Rzymie, po 11 latach od jej beatyfikacji mającej miejsce 1 maja 1987 roku w Kolonii. Bezpośrednio po obrzędach wstępnych miała miejsce uroczysta ceremonia kanonizacji. Do Ojca Świętego podeszli Prefekt Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych, arcybiskup José Saraiva Martins, wraz z Postulatorem Sprawy ojcem Symeonem od Świętej Rodziny, karmelitą bosym, i Adwokatem Konsystorialnym Giulio Dante, aby przedstawić prośbę o kanonizację Teresy Benedykty, odczytując krótki życiorys przyszłej Świętej. Następnie została odśpiewana Litania do Wszystkich Świętych. Była godzina 10.16 kiedy Ojciec Święty odmówiwszy orację wypowiedział uroczyście formułę kanonizacji. Abp Martins podziękował Papieżowi za włączenie Edyty Stein do grona świętych i poprosił go o wydanie bulli o dokonanej kanonizacji. W procesji z darami wierni z Niemiec przynieśli przed ołtarz m.in. złoty kielich i ozdobny tom poświęcony historii katedry w Münster. W czasie komunii św. kapłanom rozdającym Eucharystię wśród wiernych towarzyszyło kilkuset ministrantów z Niemiec, chłopców i dziewcząt, przybyłych ze specjalną pielgrzymką do Rzymu. Liturgia zakończyła się modlitwą "Anioł Pański", poprzedzoną krótkim rozważaniem. O godz. 16 w kościele pod wezwaniem Ducha Świętego pielgrzymi z Polski uczestniczyli we Mszy św. dziękczynnej, której przewodniczył kard. Henryk Gulbinowicz. Przy ołtarzu z Ojcem Świętym koncelebrowało 4 kardynałów, 6 biskupów, ojciec Camilo Maccise - Przełożony Generalny Karmelitów Bosych, ojciec Joseph Chalmers - Przełożony Generalny Karmelitów Dawnej Obserwancji, Prowincjałowie Karmelitów Bosych z Niemiec, Holandii i Warszawy. W uroczystości wzięło udział 26 kardynałów, liczni arcybiskupi i biskupi. Obecni byli również członkowie rodziny Stein oraz delegacje rządowe z Niemiec (pod przewodnictwem ex-kanclerza Helmuta Kohla) i z Polski (z premierem Jerzym Buzkiem na czele). Na Placu Świętego Piotra zgromadziło się około 60.000 uczestników uroczystości. Przybyła także 14-letnia Teresa McCarty, uzdrowiona cudownie 24 marca 1987 roku, w sposób "natychmiastowy, całkowity, trwały, naukowo niewytłumaczalny" z "poważnej niewydolności wątroby, spowodowanej zażyciem niewłaściwej dawki paracetamolu". Towarzyszyli jej rodzice, 12 rodzeństwa i ojciec Kieran Kavanaugh, karmelita bosy, wicepostulator cudu w USA. Wieczorem tego samego dnia w Auli Pawła VI odbył się koncert z okazji kanonizacji Edyty Stein oraz dla uczczenia zbliżającego się dwudziestolecia pontyfikatu Jana Pawła II. W obecności Ojca Świętego chór i orkiestra Radia Środkowoniemieckiego wykonały m.in. "Te Deum" Krzysztofa Pendereckiego pod dyrekcją samego kompozytora (utwór ten został skomponowany 20 lat temu dla uczczenia wyboru Jana Pawła II). Odczytano także fragmenty pism św. Teresy Benedykty od Krzyża. W krótkim przemówieniu wygłoszonym na zakończenie koncertu Ojciec Święty podziękował za gratulacje i życzenia, jakie z okazji 20. rocznicy pontyfikatu złożył mu w imieniu zgromadzonych kard. Joachim Meisner, arcybiskup Kolonii. Wyraził też szczególne zadowolenie z obecności licznych przedstawicieli narodu żydowskiego, w tym wielu krewnych Edyty Stein. Homilia Jana Pawła II wygłoszona podczas uroczystości kanonizacyjnej Rzym, 11 października 1998 roku, Plac św. Piotra Wiara i krzyż są nierozdzielne 1. "Co do mnie, nie daj Boże, bym się miał chlubić z czego innego, jak tylko z krzyża Pana naszego Jezusa Chrystusa" (Ga 6, 14). Odczytane przed chwilą słowa św. Pawła z Listu do Galatów w szczególny sposób odnoszą się do ludzkiego i duchowego doświadczenia Teresy Benedykty od Krzyża, która zostaje dziś uroczyście włączona w poczet świętych. Także ona może dziś powtórzyć za Apostołem: Co do mnie, nie daj Boże, bym się miała chlubić z czego innego, jak tylko z krzyża Pana naszego Jezusa Chrystusa. Krzyż Chrystusa! Kwitnące nieustannie drzewo krzyża przynosi wciąż nowe owoce zbawienia. Dlatego wierzący wpatrują się w krzyż z ufnością, a z jego tajemnicy miłości czerpią odwagę i energię, aby wiernie iść śladem Chrystusa ukrzyżowanego i zmartwychwstałego. Dzięki temu orędzie krzyża zamieszkało w sercach wielu ludzi i odmieniło ich życie. Wymownym przykładem takiej niezwykłej odnowy wewnętrznej jest droga duchowa Edyty Stein. Młoda kobieta poszukująca prawdy stała się - dzięki ukrytemu działaniu łaski Bożej - świętą i męczennicą: dzisiaj Teresa Benedykta od Krzyża wszystkim nam powtarza z nieba słowa, które ukształtowały jej życie: "Co do mnie, nie daj Boże, bym się miała chlubić z czego innego, jak tylko z krzyża Jezusa Chrystusa". 2. l maja 1987 r., podczas wizyty pasterskiej w Niemczech z radością ogłosiłem ją błogosławioną w Kolonii, jako wielkodusznego świadka wiary. Dzisiaj, po jedenastu latach, na placu św. Piotra w Rzymie ogłaszam ją świętą wobec całego świata jako wielką córkę Izraela i wierną córkę Kościoła. Podobnie jak wówczas, tak i dzisiaj oddajemy hołd pamięci Edyty Stein, podziwiając niezłomne świadectwo, jakie złożyła swoim życiem, a nade wszystko swoją śmiercią. Obok Teresy z Awili i Teresy z Lisieux także i ta Teresa wchodzi do grona świętych mężczyzn i kobiet, którzy przynoszą zaszczyt Zakonowi Karmelitańskiemu. Drodzy bracia i siostry, zgromadzeni na tej uroczystej liturgii, oddajmy chwałę Bogu za dzieło, jakiego dokonał w Edycie Stein. 3. Pozdrawiam licznych pielgrzymów przybyłych do Rzymu, przede wszystkim członków rodziny Stein, którzy zechcieli uczestniczyć razem z nami w tym radosnym wydarzeniu. Serdeczne pozdrowienia kieruję do przedstawicieli wspólnoty karmelitańskiej, która stała się "drugą rodziną" dla s. Teresy Benedykty od Krzyża. Witam także oficjalną delegację Republiki Federalnej Niemiec. Przewodzi jej kanclerz federalny Helmut Kohl, kończący niebawem urzędowanie, którego z szacunkiem i serdecznie pozdrawiam. Witam także przedstawicieli krajów związkowych Północnej Nadrenii-Westfalii i Nadrenii-Palatynatu oraz nadburmistrza Kolonii. Z mojej rodzinnej Polski przybyła oficjalna delegacja pod przewodnictwem premiera Jerzego Buzka. Witam jej członków z całego serca. Pragnę też wspomnieć w szczególny sposób o pielgrzymkach diecezjalnych z Wrocławia, Kolonii, Münster, Spiry, Krakowa i Bielska-Żywca, które są wśród nas wraz ze swymi kardynałami, biskupami i duszpasterzami. Są one częścią wielkiej rzeszy wiernych przybyłych z Niemiec, Stanów Zjednoczonych Ameryki i mojej ojczyzny Polski. 4. Drodzy bracia i siostry! Edyta Stein była Żydówką i dlatego wraz ze swoją siostrą Różą oraz wieloma innymi katolikami pochodzenia żydowskiego została deportowana z Holandii do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, gdzie razem z nimi zginęła w komorze gazowej. Dzisiaj wspominamy ją z głęboką czcią. Gdy na kilka dni przed deportacją zaproponowano jej możliwość ratunku, odpowiedziała: "Nie róbcie tego, dlaczego miałabym zostać wyłączona? Czyż sprawiedliwość nie polega właśnie na tym, że nie powinnam czerpać żadnych przywilejów z mojego chrztu? Jeżeli nie mogę dzielić losu moich braci i sióstr, moje życie jest jakby zniszczone". Gdy będziemy odtąd obchodzić co roku wspomnienie nowej świętej, musimy także pamiętać o Shoah - straszliwym planie wyniszczenia całego narodu, którego ofiarą padły miliony naszych żydowskich braci i sióstr. Niech Pan rozpromieni oblicze swe nad nimi i niech ich obdarzy pokojem (por. Lb 6, 25-26). W imię miłości do Boga i do człowieka raz jeszcze podnoszę głos i wołam z głębi serca: nigdy więcej żadna społeczność etniczna, żaden naród, żadna rasa nigdzie na świecie nie może paść ofiarą podobnej zbrodni! To wołanie jest skierowane do wszystkich: do wszystkich ludzi dobrej woli; do wszystkich wierzących w wiecznego i sprawiedliwego Boga; do wszystkich, którzy wiedzą, że są związani z Chrystusem, wcielonym Słowem. Musimy wszyscy połączyć nasze siły. Stawką jest godność człowieka. Istnieje tylko jedna ludzka rodzina. Przypomina nam o tym z naciskiem nowa święta: "Nasza miłość do ludzi jest miarą naszej miłości do Boga. Dla chrześcijan - i nie tylko dla nich - nie istnieją obcy ludzie. Miłość Chrystusa nie zna granic". 5. Drodzy bracia i siostry! Miłość Chrystusa była ogniem, który rozpalił życie s. Teresy Benedykty od Krzyża. Ten ogień ogarnął ją znacznie wcześniej, niż to sobie uświadomiła. Jako pierwszy cel Edyta Stein wyznaczyła sobie wolność. Przez długi czas była osobą poszukującą. Jej umysł niestrudzenie dociekał prawdy, a jej serce otwierało się na nadzieję. Z zapałem przemierzała niełatwą drogę filozofii i dlatego została ostatecznie wynagrodzona: zdobyła prawdę. Trafniej można powiedzieć, że została zdobyta przez prawdę. Odkryła bowiem, że prawda ma na imię Jezus Chrystus. Od tego momentu Wcielone Słowo było dla niej wszystkim. Wspominając ten okres swojego życia już po wstąpieniu do Zakonu Karmelitańskiego, pisała w liście do pewnej benedyktynki: "Kto szuka prawdy, szuka Boga, czy jest tego świadom, czy nie". Chociaż Edyta Stein została wychowana przez swą matkę Żydówkę w duchu religijnym, w wieku czternastu lat "z pełną świadomością i z własnej woli przestała się modlić". Chciała zbudować swoje życie wyłącznie na samej sobie, dążąc usilnie do potwierdzenia swojej wolności w życiowych wyborach. U kresu długiej drogi dokonała zaskakującego odkrycia: tylko ten kto związuje się z miłością Chrystusa, jest naprawdę wolny. Doświadczenie tej kobiety, która musiała stawić czoło wyzwaniom naszego burzliwego stulecia, staje się dla nas wzorem. Współczesny świat zwodzi nas kuszącą wizją otwartej bramy, która ma oznaczać, że wszystko jest dozwolone. Zarazem nie chce dostrzec ciasnej bramy rozeznania i wyrzeczenia. Dlatego zwracam się w szczególny sposób do was, drodzy młodzi chrześcijanie, zwłaszcza do licznych ministrantów, którzy w tych dniach przybyli z pielgrzymką do Rzymu: Bądźcie czujni! Wasze życie nie jest niekończącym się dniem otwartych drzwi! Wsłuchujcie się w głos swego serca! Nie zatrzymujcie się na powierzchni, ale docierajcie do głębi rzeczywistości! A kiedy nadejdzie pora, miejcie odwagę dokonać wyboru! Bóg czeka na was, byście złożyli swoją wolność w Jego dobrych dłoniach. 6. Św. Teresa Benedykta od Krzyża zrozumiała ostatecznie, że miłość Chrystusa i wolność człowieka są ze sobą splecione, ponieważ między miłością a prawdą istnieje wewnętrzna więź. Nie widziała sprzeczności między poszukiwaniem prawdy a jej wyrażaniem przez miłość; przeciwnie, zrozumiała, że prawda i miłość wzajemnie się przywołują. W naszej epoce często utożsamia się prawdę z opinią większości. Rozpowszechnione jest też przekonanie, że należy posługiwać się prawdą nawet przeciw miłości i vice versa. Jednakże prawda i miłość potrzebują siebie nawzajem. S. Teresa Benedykta jest tego świadkiem. Ta "męczennica z miłości", która oddała życie za przyjaciół swoich, nikomu nie pozwoliła prześcignąć się w miłości. Zarazem całym swoim jestestwem poszukiwała prawdy, o której tak pisała: "Żadne dzieło duchowe nie przychodzi na świat bez wielkich boleści. Jest to zawsze wyzwanie dla całego człowieka". S. Teresa Benedykta od Krzyża mówi nam wszystkim: Nie uznawajcie za prawdę niczego, co jest wyzute z miłości. I nie uznawajcie za miłość niczego, co jest wyzute z prawdy! Jedno bez drugiego staje się niszczycielskim kłamstwem. 7. Nowa Święta naucza nas na koniec, że droga miłości do Chrystusa prowadzi przez cierpienie. Kto naprawdę miłuje, nie cofa się przed perspektywą cierpienia: godzi się na komunię cierpienia z umiłowaną osobą. Edyta Stein była świadoma konsekwencji swojego żydowskiego pochodzenia i wyraziła to w przejmujących słowach: "Pod krzyżem zrozumiałam los narodu wybranego przez Boga. (…) Dzisiaj bowiem rozumiem dużo lepiej, co znaczy być oblubienicą Chrystusa w znaku krzyża. Ponieważ jednak jest to tajemnica, sam rozum nigdy nie zdoła jej pojąć". Tajemnica krzyża stopniowo ogarnęła całe jej życie, a na koniec doprowadziła ją do najwyższej ofiary. Jako oblubienica Ukrzyżowanego, s. Teresa Benedykta nie tylko napisała głębokie rozważania o "wiedzy Krzyża", ale przeszła aż do końca szkołę krzyża. Wielu naszych współczesnych chciałoby zmusić krzyż do milczenia. Ale nie ma nic bardziej wymownego niż krzyż zmuszony do milczenia! Prawdziwym przesłaniem cierpienia jest miłość. Dzięki miłości cierpienie staje się owocne, samo zaś cierpienie pogłębia miłość. Przez doświadczenie krzyża Edyta Stein zdołała otworzyć sobie drogę do nowego spotkania z Bogiem Abrahama, Izaaka i Jakuba, Ojcem naszego Pana Jezusa Chrystusa. Dostrzegła, że wiara i krzyż są nierozdzielne. Osiągnąwszy dojrzałość w szkole krzyża, odkryła korzenie, z których wyrosło drzewo jej własnego życia. Zrozumiała, jak wielkie znaczenie ma dla niej to, że "jest córką narodu wybranego i należy do Chrystusa nie tylko duchowo, ale także na mocy więzów krwi". 8. "Bóg jest duchem; potrzeba więc, by czciciele Jego oddawali Mu cześć w Duchu i prawdzie" (J 4, 24). Drodzy bracia i siostry, Boski Nauczyciel wypowiedział te słowa w rozmowie z Samarytanką przy studni Jakubowej. To, co przekazał wówczas swej przypadkowej, ale bardzo uważnej rozmówczyni, odnajdujemy także w życiu Edyty Stein, w jej "wejściu na górę Karmel". Głębia Boskiej Tajemnicy stała się dla niej postrzegalna w milczeniu kontemplacji. W miarę jak w ciągu swojego życia zyskiwała coraz dojrzalsze poznanie Boga, czcząc Go w duchu i prawdzie, coraz wyraźniej uświadamiała sobie też swoje szczególne powołanie, by zostać ukrzyżowaną razem z Chrystusem, by przyjąć krzyż z radością i ufnością, by kochać go, idąc śladem umiłowanego Oblubieńca: św. Teresa Benedykta od Krzyża zostaje nam dziś ukazana jako wzór, z którego możemy czerpać natchnienie, i jako opiekunka, do której możemy się uciekać. Składajmy dzięki Bogu za ten dar. Nowa Święta niech będzie dla nas przykładem w naszej służbie wolności i w naszym poszukiwaniu prawdy. Niech jej świadectwo sprawi, że coraz mocniejszy będzie się stawał most wzajemnego zrozumienia między żydami i chrześcijanami. Święta Tereso Benedykto od Krzyża, módl się za nami! L'Osservatore Romano, wydanie polskie, nr 12/1998, s. 17-20. Jan Paweł II Rozważanie przed modlitwą "Anioł Pański" kończącą uroczystość kanonizacji siostry Teresy Benedykty od Krzyża Była zjednoczona z Maryją Kończymy tę uroczystą liturgię modlitwą "Anioł Pański". Spójrzmy na Maryję oczyma nowej świętej, która kontemplując tajemnicę ofiarowania w świątyni pisała: "Gdy Maryja Panna przyniosła Dzieciątko do świątyni, przepowiedziano Jej, że miecz przeniknie jej duszę. (...). Była to zapowiedź męki, walki między światłem a ciemnością, która rozpoczyna się już przy żłóbku!" Św. Teresa Benedykta od Krzyża zrozumiała, że istnieje ścisła więź między żłóbkiem a krzyżem. Dzięki tej wewnętrznej świadomości mogła doświadczyć głębokiej jedności z Maryją. Pisała o Niej: "Trwać na modlitwie przed Bogiem, miłować Go całym sercem, błagać Go o łaskę dla grzesznego ludu i składać siebie w ofierze zadośćuczynienia, w postawie służebnicy Pańskiej wypatrywać uważnie Bożych znaków: takie było życie Maryi". Edyta Stein, również córka narodu żydowskiego, mówi tu o Maryi, ale kreśli zarazem - jakby nieświadomie - program swojej drogi życiowej. Prośmy nową świętą, aby wstawiała się za nami u Najświętszej Panny, by każdy umiał odpowiedzieć wielkodusznie na swoje powołanie. Następnie Ojciec Święty pozdrowił wiernych w różnych językach. Po polsku powiedział: Serdecznie pozdrawiam moich rodaków, zarówno tutaj obecnych, jak i tych, którzy uczestniczą w tej celebracji poprzez radio i telewizję. Razem z wami raduję się, iż dane nam jest przeżywać ten uroczysty dzień, kanonizację Edyty Stein - s. Teresy Benedykty od Krzyża, męczennicy Oświęcimia. Przypominam sobie, że w roku 1982, również w październiku, dane mi było na tym samym miejscu kanonizować Maksymiliana Marię Kolbego. Zawsze byłem przekonany, że to jest dwoje męczenników Oświęcimia, którzy razem z sobą prowadzą nas ku przyszłości: Maksymilian Maria Kolbe i Edyta Stein - s. Teresa Benedykta od Krzyża. Dzisiaj jestem świadom, że zamyka się jakiś cykl. Dziękuję Bogu za to i cieszę się, że w naszej Ojczyźnie kult tej świętej rośnie i rozszerza się. Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus! Stracić aby zyskać Duchowa droga bł. Teresy Benedykty od Krzyża (Edyty Stein) List okólny Przełożonych Generalnych Kamila Maccise OCD i Józefa Chalmers OCarm Rzym, 9 sierpnia 1998, z okazji jej kanonizacji Drodzy Bracia i Siostry w Karmelu 1. Dnia 11 listopada br. zostanie kanonizowana w bazylice w. Piotra w Rzymie nasza siostra, bł. Teresa Benedykta od Krzyża. Jej kanonizacja oznacza zakończenie długiej drogi poszukiwania prawdy, której towarzyszyło cierpienie i ewangeliczne wyrzeczenie, wprowadzające Ją w podwójny wymiar misterium paschalnego, śmierci i zmartwychwstania, utraty swojego życia dla Chrystusa i jego ponownego odzyskania (cf. Mt 10,39). Zdanie, wypowiedziane przez Edytę w momencie opuszczania klasztoru w Echt w Holandii, trzymając za rękę swoją siostrę Różę, objawia motyw dla którego oddaje swoje życie: "chodź, idziemy za nasz naród". Rzeczywiście, kiedy biskupi holenderscy w liście pasterskim zaprotestowali przeciwko deportacji Żydów, narodowi socjaliści którzy na początku oszczędzili Żydów ochrzczonych, akcją objęli także Żydów wyznania katolickiego. Edith Stein umiera jako świadek Chrystusa, oddając w momencie męczeństwa życie za braci należących do tej samej rasy. Kanonizacja Edith Stein jest nowym wyzwaniem, jakie Bóg kieruje do Kościoła, a szczególnie do członków Karmelu u progu Trzeciego Millenium. Życie tej wielkiej żydowskiej kobiety, poszukującej prawdy, idącej za Chrystusem, stanowi aktualne przesłanie odnośnie relacji pomiędzy wiarą i nauką, dialogu ekumenicznego, życia konsekrowanego, duchowości, wewnątrz i poza Kościołem. Otwarci na głos Ducha Świętego, docierający do nas poprzez życie i męczeństwo naszej siostry, spróbujemy wniknąć w jej doświadczenie i nauczanie, aby odnowić nasze życie i uczynić bardziej dynamicznym nasze powołanie i misję. I. Edith Stein, kobieta naszego czasu 2. Edyta Stein, kobieta naszego czasu, poprzez swoje życie i pisma pomaga nam usunąć pewne jednostronne wizje, które nie pozwalają na pełne uznanie godności kobiety i jej specyficznego wkładu w życie społeczeństwa i Kościoła. W naszej epoce rzeczą niezmiernie pilną jest "podjęcie konkretnych kroków, poczynając od otwarcia kobietom możliwości uczestnictwa w różnych formach działalności i na wszystkich jej szczeblach, także w podejmowaniu decyzji, zwłaszcza w sprawach, które ich dotyczą" (1). Poszukująca prawdy 3. Edyta Stein, znaczną część swojego życia poświęciła kontemplowaniu poszukiwanej i odnalezionej prawdy. W pierwszym momencie opuszcza wiarę żydowską i zatapia się w filozofii, aby zrozumieć znaczenie i sens ludzkiej egzystencji. Od ateizmu przejdzie do wiary katolickiej i krocząc za Chrystusem, w sposób doświadczalny zdobędzie "wiedzę krzyża". Ta obdarzy ją zdolnością aby wstąpić do Karmelu, a później da jej moc oddać życie za wiarę i swój lud. Analizując przebytą drogę poszukiwania prawdy dojdzie do wniosku, że "Bóg jest prawdą. Kto szuka prawdy, szuka Boga, czy o tym wiem czy też nie" (2); oraz że "kto szuka prawdy, ten żyje przeważnie w centrum badań rozumowych; jeśli mu rzeczywiście chodzi o Prawdę ( a nie o proste gromadzenie wiadomości), wtedy zapewne jest bliżej niż sobie uświadamia Boga, który jest prawdą, a przez to samo także bliżej własnego wnętrza." (3) 4. Jej szeroko zakrojone poszukiwanie prawdy otrzymało ostateczny i definitywny impuls w spotkaniu z Teresą od Jezusa. Było to w sierpniu 1921 roku, kiedy to goszcząc w domu jednej ze swoich przyjaciółek, odkryje w bibliotece biografię świętej z Avila: "Sięgnęłam na chybił trafił i wyciągnęłam grubą książkę. Nosiła ona tytuł: «Życie św. Teresy z Avila napisane przez nią samą». Zaczęłam czytać, zostałam zaraz pochłonięta lekturą i nie przerwałam, dopóki nie doszłam do końca. Gdy zamykałam książkę, powiedziałam do siebie: «To jest prawda»" (4). Zastanawiając się później nad książką Życie Św. Teresy od Jezusa wyjaśni racje, dla których to spotkanie doprowadziło do tak palącego i jednoznacznego objawienia prawdy "Z wyjątkiem Wyznań Św. Augustyna, w literaturze powszechnej nie ma drugiej książki, która jak ta nosi znamię prawdziwości, która w tak nieunikniony sposób oświeca nawet najbardziej ukryte zakątki własnej duszy, i daje tak poruszające świadectwo Bożego miłosierdzia" (5). Teresa od Jezusa wywarła decydujący wpływ na nawrócenie Edyty, i dlatego od samego początku rozeznała w sobie wezwanie do oddania się na służbę Panu w Karmelu dla dobra ludzkości. Jeden ze świadków w procesie beatyfikacyjnym przekazał nam to, co usłyszał od świętej: "Słyszałem z ust Służebnicy Bożej, że ceniła ona Karmel za to, że bardzo wiele czasu poświęca na osobistą medytację. Od momentu chrztu odczuwała szczególny pociąg do Karmelu. Klauzurowy klasztor benedyktynek nie był przez nią brany pod uwagę, ponieważ nie znajdowała w nim czasu, jakiego ona potrzebowała na medytację" (6). Nawrócenie jako odnalezienie i utrata 5. Spotkanie z krzyżem i z płynącą z niego mocą w życiu jej protestanckiej przyjaciółki Anny Reinach, wdowy po filozofie Adolfie Reinachu, zburzyło ostatnią przeszkodę na drodze do jej nawrócenia. Powie o tym później bardzo jasno: "Było to moje pierwsze spotkanie z krzyżem, moje pierwsze doświadczenie boskiej mocy emanującej z niego, komunikowanej tym, którzy go obejmują. Po raz pierwszy mogłam kontemplować w całej jasności rzeczywistość Kościoła narodzonego ze zbawczej śmierci Chrystusa, Jego zwycięstwa nad ościeniem śmierci. To był moment w którym upada moja niewiara, przed moim wzrokiem ukazał się jaśniejący Chrystus, Chrystus w tajemnicy swojego Krzyża" (7). Nieco później, już w klasztorze w Echt pisała do swojej przełożonej: "Scientia crucis (Wiedzę Krzyża) nabywa się tylko poprzez dogłębne doświadczenie Krzyża. Do tego jestem przekonana od pierwszego momentu i z całego serca mówię: Ave Crux, spes unica! (Witaj Krzyżu, jedyna nasza nadziejo) (8). 6. Edith Stein przeszła na katolicyzm w 1922, w wieku 31 lat. Głębokie znaczenie jej nawrócenia leży w odkryciu krzyża, jako drogi prowadzącej do zmartwychwstania i w przekształceniu w głębokie doświadczenie ewangelicznego paradoksu tracenia, w celu pełnego posiadania. Jej nawrócenie na katolicyzm, zrodziło poważne problemy rodzinne. Członkowie rodziny nie mogli zrozumieć motywów takiej decyzji. W swojej książce Wiedza Krzyża, Edyta tłumaczy więź istniejącą pomiędzy cierpieniem a chwałą. Cierpienie i śmierć Chrystusa, zniweczyły w ogniu nasze grzechy. Dlatego, w takiej mierze w jakiej my zaakceptujemy przez wiarę tę prawdę i staramy się iść za Chrystusem, On doprowadzi nas poprzez mękę i krzyż do chwały zmartwychwstania. Edyta połączy to przekonanie z doświadczeniem kontemplacyjnym, które poprzez oczyszczenie doprowadza duszę do miłosnego zjednoczenia z Bogiem: "w świetle tej rzeczywistości rozumie się także jej wzajemnie sobie zaprzeczający charakter. Rzeczywistość ta bowiem jest zarazem śmiercią i zmartwychwstaniem. Po "ciemnej nocy" jaśnieje "żywy płomień miłości" (9). W ten sposób dochodzi się do nabycia "wiedzy krzyża". Z całą pewnością dla Edyty nie był łatwy cały proces nawrócenia. Jak już pisaliśmy, były to lata poszukiwań, które swój ostateczny impuls otrzymały w spotkaniu z autobiografią św. Teresy od Jezusa. W jej życiu Chrystus zajmował centralne miejsce. W Nim spotkała Prawdę i przyjaciela z którym nieustannie może trwać w dialogu. Jej nawróceniu towarzyszy radykalizm. Na początku myślała, że to wymaga od niej pozostawienia wszystkiego co ziemskie, aby żyć całkowicie skupiona na sprawach należących do Boga. Z czasem jednak dojdzie do zrozumienia, że "im głębiej ktoś zanurzy się w Bogu, tym więcej w tym samym duchu musi «wyjść z siebie», tj. wchodzić w świat, by mu nieść życie Boże" (10). 7. Ludzkie i duchowe itinerarium Edyty Stein jest drogą kobiety naszego czasu. Zarówno w swoim doświadczeniu osobistym jako kobiety, jak równie w swojej refleksji filozoficzno-antropologicznej nad bytem i posłaniem osoby ludzkiej, Edyta jawi się nam jako ktoś zaniepokojony o rolę kobiety w społeczeństwie i w Kościele. Jej zdolność intelektualna, jej przygotowanie uniwersyteckie, jej poświęcenie się nauczaniu, uczyniły z niej kobietę, przeżywającą z pełną świadomością swoją kobiecą tożsamość, wyzwania przynależące do jej misji. Edyta w jasny i wyważony sposób potrafiła stawić czoło tym wyzwaniom, które okoliczności społeczne i kościelne stawiały przed nią w tym konkretnym momencie historii. Jako wykładowca w Spirze w latach 1922 - 1931 podjęła problemy związane z formacją kobiety i pomagała swoim uczennicom w pogłębieniu ich tożsamości, jako kobiety stworzonej tak jak mężczyzna na Boże podobieństwo. Uwypukliła także nadprzyrodzone powołanie kobiety oraz etykę zawodów kobiecych. Podstawą jej refleksji była szczegółowa analiza psychologii kobiecej. W ten sposób świadczyła o bogactwie chrześcijańskiego życia kobiety, oddanego realizacji pewnej misji wszczepionej w rzeczywistość tego świata. To wyjaśnia poświęcenie z jakim oddała się apostolatowi nauczania, pomimo że po swoim nawróceniu nie starała się już, jak to było wcześniej, o otrzymanie katedry uniwersyteckiej jako kobieta. W swojej pracy jako wykładowca potrafiła połączyć kompetencję zawodową z bezpośrednią i osobistą relacją ze swoimi uczennicami. Wspominają ją zawsze, jako otwartą i wyrozumiałą kobietę, która wyprzedziła swoją epokę odnośnie dowartościowania kobiety i zaangażowania się na rzecz jej promocji pod każdym względem. W tym celu przystała do Katolickiego Stowarzyszenia Profesorów Bawarii oraz do Młodych Profesorów. To poszerza zakres jej oddziaływania i ukierunkowywuje jej nauczanie w stronę kobiety jej i naszych czasów. Szczególne powołanie kobiety 8. Punktem wyjścia w teologiczno-antropologicznej refleksji Edyty Stein jest jej własne doświadczenie widziane w świetle Pisma Świętego, szczególnie pierwszych jego stron, gdzie stworzenie rodzaju ludzkiego przedstawione jest, jako stworzenie równych sobie mężczyzny i kobiety na Boży obraz w jego równości, a jednocześnie różnorodności: "na początku zarówno mężczyźnie, jak i kobiecie zostało polecone zadanie zachowania podobieństwa do Boga, panowania nad ziemią i pomnażania rodzaju ludzkiego" (11). Wychodząc od analizy filozoficzno-antropologicznej, a nie socjologicznej, Edith wyróżnia dwie szczególne cechy kobiecej psychologii: osobiste zaangażowanie się we współpracy z mężczyzną oraz macierzyństwo. Jej powołanie, jako towarzyszki mężczyzny prowadzi ją do uczestnictwa we wszystkim, zarówno wielkim, jak i małym. Ona towarzyszy mężczyźnie, idzie po jego stronie, z miłością bierze udział w jego życiu. Z tej racji kobieta posiada "bardziej rozwiniętą w swojej naturze zdolność wczucia się w drugiego człowieka i w jego potrzeby, zdolność i umiejętność dostosowania się" (12). Posiada zdolność i wewnętrzną potrzebę dzielenia życia z innym, a stąd umiejętność bezinteresownej miłości, oddania się i zapomnienia o sobie. Z drugiej zaś strony, jej napięcie ku macierzyństwu, prowadzi ją przede wszystkim do tego co żywe i osobiste i do bardzo konkretnego i kontemplatywnego rodzaju poznania. Jej bycie matką i towarzyszką kieruje ją do tego wszystkiego co mówi o relacji z osobą. Obdarzona zadaniem rodzenia dzieci i kontynuując powołanie Ewy nazywanej "matką żyjących" obdarzona jest także zadaniem, polegającym na przygotowaniu "reintegracji życia" (13). To prowadzi Edytę do uwypuklenia znaczenia i wielkości macierzyństwa duchowego w życiu zakonnym, które realizuje pragnienie całkowitego oddania się kobiety, ponieważ ono w całej pełni zgodne jest z charakterystycznymi cechami kobiety: " Oddać się Bogu w miłości, która zapomina o sobie, nie troszczy się o własne życie, aby stworzyć przestrzeń dla Boga, jest przyczyną, podstawową zasadą i celem życia zakonnego" (14). Przesłanie dla współczesnej kobiety 9. Doświadczalna i filozoficzna refleksja Edith Stein nad bytem i zadaniem kobiety, nosi znamię wielkiej aktualności w dzisiejszym świecie i Kościele, coraz bardziej świadomych znaczenia promocji kobiety i konieczności otwarcia dla niej przestrzeni na polu życia społecznego, ekonomicznego, politycznego i religijnego. Autentyczny feminizm napotyka w nauczaniu płynącym z życia i pism Edyty bardzo cenne wskazówki w celu promocji godności i misji kobiety, wychodząc od jej tożsamości i misji zakorzenionej w samej głębi jej bytu. Oprócz tego, wiele możemy powiedzieć w relacji do życia konsekrowanego rozumianego, jako dar z siebie złożony Bogu, a jeszcze bardziej jako pełna realizacja kobiecych aspiracji: oddanie się, macierzyństwo, służba. Idealnym wzorem tych wartości kobiecych jest dla Edyty osoba Najśw. Dziewicy. W Niej "(pełnia?) kobieca została uszlachetniona, przez fakt, że Zbawiciel narodził się z kobiety: kobieta była bramą przez którą Bóg wszedł pomiędzy ludzi" (15). Ona oddaje się całkowicie misji poprzez dar z siebie samej, przyjmując z milczącym zaufaniem, oddając całe swoje istnienie na służbę Panu dla budowy Królestwa Bożego (16). Takie rozumienie Maryi czyni z niej wzór na wszelkich polach ludzkiego życia: rodzinnym, społecznym i eklezjalnym, jako że ona interesuje się problemami społecznymi i politycznymi, jak to widzimy w centralnej strofie Magnificat wywracając z tronów potężnych tego świata. Dlatego, tak kobieta jak i mężczyzna nie mogą uciekać przed rzeczywistymi sytuacjami i pozostawać obojętnymi na wyzwania w nich zawarte (17). II. Od judaizmu do niewiary i do wiary chrześcijańskiej 10. W procesie tracenia prowadzącym do posiadania, charakteryzującym życie Edith Stein, napotykamy utratę jej wiary żydowskiej w wieku 14 lat, kiedy wchodzi na drogę ateizmu, aby wreszcie po 17-tu latach dojść do wiary chrześcijańskiej. Żydowskie korzenie i droga do nawrócenia Urodziła się w rodzinie ściśle przestrzegającej zasad wiary żydowskiej. Była ostatnią z jedenastki rodzeństwa. Mając zaledwie dwa lata straciła ojca. Jej matka, kobieta o mocnym charakterze i pełna energii troszczyła się zarówno o wychowanie swoich dzieci, jak i założony przez jej męża skład drewna. Od pierwszej chwili podjęcia przez Edytę nauki, ujawnia ona wielkie zdolności intelektualne. W 1911 roku rozpoczęła studia na wydziale germanistyki, historii i socjologii Uniwersytetu wrocławskiego. W 1913 roku przenosi się do Getyngi, aby brać udział w wykładach słynnego filozofa Edmunda Husserla, ojca fenomenologii. W 1916 roku, jako jego asystentka udaje się do Fryburga. Tam, w następnym roku otrzymuje tytuł Doktora Filozofii ze stopniem summa cum laude. Jeszcze przed przyjazdem do Getyngi Edyta uważała siebie za osobę niewierzącą. Jej formacja religijna oparta przede wszystkim na wypełnianiu pobożnych praktyk, ale pozbawiona otwarcia na transcendencję, oraz wychowanie szkolne oparte na idealizmie post-kantowskim, przyczyniają się do utraty wiary żydowskiej. Idealizm filozoficzny bowiem podkreśla pewną niemożność, aby rzeczy i fakty stały się przedmiotem wiary. Edyta nie przyjmuje niczego, co nie może być sprawdzone, nawet jeżeli chodzi o wiarę jej ojców. W ten sposób skupia cały swój wysiłek na refleksji aż do momentu, w którym dzięki niej, a przede wszystkim dzięki świadectwu innych osób, spotyka Chrystusa. W pierwszym momencie upadek jej niewiary nie doprowadza bezpośrednio do nawrócenia na chrześcijaństwo, ani tym bardziej do odzyskania żydowskiej wiary z lat dzieciństwa. Dokonuje się natomiast wolne dojrzewanie, które jest gwarancją głębi jej osobistego spotkania z Chrystusem. Spotkanie z Maxem Schelerem oraz z Edmundem Husserlem miało decydujące znaczenie w jej poszukiwaniach sensu ludzkiego życia i racji ludzkiego bytu. Dzięki nim Edyta otwiera się na rzeczywistość "fenomenów" wobec których, jak sama mówi niemożliwym jest trzymać oczy zamknięte. "Nie na darmo polecano nam patrzeć na wszystko bez uprzedzeń i aby odrzucić jakiekolwiek klapki na oczy" (18). Metoda fenomenologiczna wprowadziła ją jakby za rękę, w świat wartości i wiary, przechodząc przez doświadczenie skończoności bytu ludzkiego. Metoda ta otwarła ją na Byt wieczny. Utożsamiona ze swoim ludem 11. Nawrócenie na chrześcijaństwo doprowadza Edytę do odkrycia jej żydowskich korzeni i przynależności do ludu Izraela. Oprócz więzów rodzinnych, które stają się mocniejsze, zaczyna w swoim życiu chrześcijańskim nabierać pewności, że została powołana do ofiarowania swojego życia i cierpienia także za swój naród. Nie była to łatwa droga. Musi zaakceptować cierpienie, jakie wiadomość o jej nawróceniu sprawia jej matce, bardzo mocno związanej z wiarą żydowską. Obawia się wręcz, że zostanie odrzucona przez całą rodzinę. Matka nie przestaje ukazywać jej swojego niezadowolenia odnośnie dokonanej zmiany. To samo czyni pozostałe rodzeństwo, szanując jednak dojrzałą decyzję podjętą po długim i wiadomym poszukiwaniu prawdy. Edyta stara się być bardzo blisko swojej matki i dlatego pozostała we Wrocławiu przez kilka miesięcy. W tym czasie chodzi wraz z nią do synagogi, w Święto Przebłagania zachowuje wraz z nią przepisany post. Z drugiej zaś strony, matka pozostaje pod wrażeniem sposobu w jaki modli się jej córka. Miłość do jej ludu oraz wiadomość powierzonej jej przez Boga misji wzrosła w momencie wybuchu antyżydowskich prześladowań. Zauważa, że przynależność do ludu wybranego, jednoczy ją z Chrystusem nie tylko w sposób duchowy, ale także na mocy więzów krwi. Doświadcza, że przeznaczenie jej prześladowanego ludu, jest także jej przeznaczeniem. Czyni to co może, aby mu pomóc. Postanawia napisać do Papieża, prosząc go o wydanie dokumentu poświęconego problemowi antysemityzmu. Już od 1933 roku rozumie, że krzyż Chrystusa zostanie włożony na ramiona ludu wybranego, chociaż on sam go nie rozumie. I w tym trudnym położeniu przedstawia Bogu pragnienie przyjęcia go w imieniu tych wszystkich, którzy nie przyjmują go i nie rozumieją. Jest przekonana co do swojej misji, polegającej na przyjęciu w swoim sercu cierpień swojego ludu, aby w duchu wynagrodzenia ofiarować je Bogu: "Ufam, że Pan przyjął moje życie również za nich wszystkich. Myślę nieustannie o królowej Esterze, która została wzięta ze swego narodu, aby wstawiać się za nim przed Królem. Jestem bardzo ubogą, bezsilną i małą Esterą, ale Król, który mnie wybrał, jest nieskończenie potężny i miłosierny" (19). Pomost w dialogu żydowsko-chrześcijańskim 12. Nasza siostra Edyta Stein poprzez swoje życie i śmierć staje się pomostem w dialogu żydowsko-chrześcijańskim. Sobór Watykański II uznaje wielkie duchowe dziedzictwo wspólne żydom i chrześcijanom i dlatego zaleca zarówno jednym, jak i drugim "wzajemne poznanie i dowartościowanie, które będzie mogło się dokonać przede wszystkim dzięki studiom biblijnym i teologicznym oraz poprzez braterski dialog" (20). Krzyż Chrystusa, "znak powszechnej miłości Boga i źródło wszelkiej łaski", (21) jest duchowym doświadczeniem, które pieczętuje chrześcijańskie i zakonne życie Edyty Stein. Krzyż nadaje sens całemu jej istnieniu i dlatego włącza go do swojego imienia zakonnego: Teresa Benedykta od Krzyża. W swojej homilii beatyfikacyjnej, Jan Paweł II powiedział: "dramatyczna synteza naszego wieku, synteza bogata w otwarte nadal rany, o które troszczą się aż do naszych czasów mężczyźni i kobiety świadome swej odpowiedzialności i powołania...; ta kobieta ducha i nauki, która w mądrości krzyża rozpoznała szczyt wszelkiego poznania: wielka córka ludu izraelskiego i wielka chrześcijanka pomiędzy milionami niewinnie zamęczonych braci" (22). Właśnie ten sposób życia i przyjęcia Krzyża przekształca Edyt Stein w kobietę dialogu z braćmi i siostrami, należącymi do tej samej rasy, ukazując im, że w miłości i nadziei cierpienie nabiera sensu w świetle misterium wiary w zmartwychwstanie Chrystusa, który za wszystkich oddał życie. III. Edith Stein, kobieta uczennica Chrystusa 13. Nawrócenie Edyty Stein jest głęboko związane z doświadczeniem krzyża. Jej spotkanie z Chrystusem realizuje się, wychodząc od rzeczywistości krzyża, chociaż rozciąga się na całe jego misterium w taki sposób, że może stwierdzić: "Chrystus zajmuje centralne miejsce w moim życiu" (23). Jej myśl chrystologiczna pojawia się w różnych jej pismach. Jest rzeczą ważną zauważyć, że u podstaw tychże refleksji teologicznych stoi, nadające im sens, doświadczenie duchowe. Odkrycie osoby Jezusa Chrystusa zakłada doświadczenie osobiste, które całkowicie zmienia patrzenie na rzeczy, osoby i wydarzenia. On jest Prawd i z tej perspektywy Edyta zbliża się do Chrystusa. Wychodząc od takiego spotkania odkrywa Jezusa jako Drogę i Życie. Oddając się w Jego ręce, naśladuje Go, niosąc krzyż swojego codziennego życia w całkowitym zawierzeniu woli Ojca. Iść za Jezusem, kontynuując Jego dzieło 14. Istot życia chrześcijańskiego jest naśladowanie Jezusa, co zakłada powtórzenie w naszym życiu doświadczenia Jezusa w jego relacjach z Bogiem, z drugim człowiekiem i z rzeczywistościami tego świata. Ponadto zakłada ufne oddanie się Ojcu, w braterskiej komunii z innymi oraz zdolność spotkania się z Bogiem i z naszymi braćmi i siostrami w przemienianiu stworzenia i we wzajemnym dzieleniu się. To nakłada na nas konieczność pracy tak jak Jezus, oraz gotowość do przejścia przez te doświadczenia przez które On przeszedł: niezrozumienie, prześladowania, śmierć i zmartwychwstanie. Edyta Stein przeżywa wszystkie te wymiary naśladowania Chrystusa, przekazując w swoich pismach, to co zdołała pogłębić także poprzez własne doświadczenie. Edith żyje przede wszystkim w postawie oddania się i zaufania Ojcu. Naśladując Jezusa w Jego relacji z "Abba", także pośród prześladowań, cierpienia i opuszczenia na krzyżu, żyje Jego obecnością i miłością, które podtrzymują ją w ciemnej nocy doświadczenia: "Wiem, że jestem strzeżona i dlatego jestem spokojna i pewna: nie jest to pewność oparta na mocnym terenie własnej cnoty, lecz słodka, błogosławiona pewność dziecka podtrzymywanego mocnym ramieniem, pewność rozumowo wziąwszy nie mniej solidna. Och, czy byłby «rozumnym» nieustanny niepokój dziecka, że matka pozwoli mu upaść" (24). Ta pewność miłości Boga Ojca prowadzi ją także do naśladowania Jezusa w realizowania woli Ojca z ufnością i oddaniem: "Być dzieckiem Bożym oznacza kroczenie do przodu trzymając Boga za rękę, czynienie Jego woli a nie swojej, złożenie w jego dłonie każdej troski i nadziei, nie troszczenie się z niepokojem o siebie samego i swoją przyszłość. To jest podstawa wolności i radości dziecka Bożego" (25). Idąc za Jezusem w konsekwencji doświadcza potrzeby braterstwa: "Jeżeli Bóg mieszka w nas i jeżeli jest On miłością a więc nie możemy nie miłować naszych braci. Z tej racji nasza miłość bliźniego jest miarą naszej miłości do Boga" (26). Zaraz po nawróceniu, jak już mówiliśmy, myśli że powinna opuścić wszystko, aby oddać się tylko Bogu, zostawiając na boku jakiekolwiek inne działanie. Z pomocą jednak kierowników duchowych szybko zmienia zdanie i dochodzi do wniosku, że naśladowanie Jezusa wymaga od niej współpracy z Nim, aby nadeszło Jego królestwo. W liście napisanym w 1928 dzieli się tą zmianą, która każe jej przyjąć, jako ewangeliczny wymóg, zaangażowanie apostolskie: "W okresie bezpośrednio przed i jeszcze długo po moim nawróceniu myślałam, że prowadzenie życia religijnego jest równoznaczne z porzuceniem wszystkiego, co doczesne i życie tylko Bogiem: stopniowo jednak zrozumiałam, że na tym świecie żąda się od nas czego innego i nawet prowadząc życie kontemplacyjne nie wolno zrywać kontaktu ze światem. Sądzę nawet, że im głębiej kto zanurzy się w Bogu, tym więcej w tym samym duchu musi "wychodzić z siebie" a wchodzić w świat by mu nieść życie Boże" (27). Towarzyszy Chrystusowi na drodze krzyżowej 15. Jedną z charakterystycznych cech naśladowania Jezusa, obecnych w chrystologicznym doświadczeniu Edyty Stein, jest bez wątpienia istnienia krzyża i cierpienia, jako konsekwencji takiego naśladowania. Od samego początku ma przed oczyma ten obraz: "Chrystus: ubogi, unicestwiony, ukrzyżowany, opuszczony przez samego Ojca w kluczowym momencie swojej męki" (28). Nie może być inaczej, założywszy, że Chrystus oddaje swoje życie, aby otworzyć bramy życia wiecznego. Dlatego trzeba z Chrystusem umrzeć i zmartwychwstać: "trzeba zgodzić się na trwające przez całe życie umieranie z powodu cierpienia i codziennego zaparcia się siebie, a nawet na krwawą śmierć świadka wiary dla Ewangelii Chrystusa" (29). To doświadczenie krzyża w codzienności prowadzi ją powoli do nabycia "wiedzy krzyża", i do napisania pod takim właśnie tytułem ostatniego dzieła swojego życia. Zakończy je, przyjmując nie w teorii, ale jako żywą i skuteczną prawdę krzyż męczeństwa. Akt ten zostaje przygotowany poprzez krzyże ubogiego i ograniczonego istnienia bytu ludzkiego, ze swoimi zwycięstwami i upadkami, z zaparciem się i przyjęciem choroby, oschłości, monotonii, egzystencjalnej pustki, życia we wspólnocie, prób oraz pokus. "Krzyż ukazany jest, jako symbol tego wszystkiego co ciężkie, przytłaczające, przeciwne naturze, co jest jakby pochodem do śmierci gdy się je przyjmuje. To brzemię uczeń Chrystusa winien dźwigać ofiarnie każdego dnia" (30). Edyta odnajduje sens krzyża w miłości i wynagrodzeniu zjednoczonymi z miłością i wynagrodzeniem Chrystusa. On umiera na krzyżu z miłości, stąd ta rzeczywistość, która jest zgorszeniem dla Żydów i głupstwem dla Greków (por. 1 Kor 1,23), przemienia się w znak miłości Boga względem całej ludzkości. Stąd wypływa moc życia przykazaniem miłości bliźniego aż do ostatecznych jego konsekwencji (31). To co nadaje wartość naszym krzyżom i cierpieniom, to przyjęcie ich w komunii z Chrystusem Ukrzyżowanym, który poprzez swoją mękę i krzyż prowadzi nas do chwały zmartwychwstania (32). 16. Krzyż Chrystusa przeżywany w solidarności ze wszystkimi cierpiącymi, jest także drogą na której możemy uczestniczyć w radościach i nadziejach, smutkach i troskach ludzkości, mając przed oczyma pewność życia i zmartwychwstania. Cierpieć z Chrystusem oznacza wejść w komunię z wszystkimi którzy cierpią na krętych i urwistych ścieżkach życia, aby ulżyć ich cierpieniom i dać im pewną nadzieję ostatecznego triumfu dobra i miłości: "Kto w ciągu wieków niósł bolesne przeznaczenie w perspektywie cierpiącego Zbawiciela, albo dobrowolnie przyjął pokutę, ten zmniejszył winy ludzkości, pomagając w ten sposób naszemu Panu w niesieniu jego ciężaru" (33). W Edycie Stein widzimy wzór osoby zaangażowanej w naśladowanie Chrystusa, przyjmując krzyże codziennego życia: krzyże naszych ludzkich ograniczeń, krzyże walki przeciwko cierpieniu, krzyże solidarności z tymi wszystkimi, którzy cierpią, krzyż wynikający z pracy na rzecz świata sprawiedliwości i pokoju. Edyta konkretyzuje w swoim życiu pawłowe doświadczenie utraty wszystkiego, aby pozyskać Chrystusa i uznania wszystkiego za śmieci w porównaniu z Nim oraz głoszenia Chrystusowego krzyża, jako jedynej drogi zbawienia: "Nauka bowiem krzyża głupstwem jest dla tych, co idą na zatracenie, mocą Bożą zaś dla nas, którzy dostępujemy zbawienia" (1 Kor 1,18), i "to co było dla mnie zyskiem, ze względu na Chrystusa uznałem za stratę. I owszem nawet wszystko uznaję za stratę, ze względu na najwyższą wartość poznania Chrystusa Jezusa, Pana mojego. Dla Niego wyzułem się ze wszystkiego i uznaję to za śmieci, bylebym pozyskał Chrystusa" (Flp 3,7-8). IV. Edith Stein, córka św. Teresy od Jezusa i św. Jana od Krzyża 17. Od momentu swojego nawrócenia do Chrystusa, Edyta myśli o możliwości poświęcenia się Mu w Karmelu. Odkłada swoje wstąpienie do klasztoru terezjańskiego przez posłuszeństwo swoim spowiednikom, którzy ukazują jej apostolskie znaczenie jej pracy dydaktycznej. Dopiero po 11 latach widzi jasno, po rozważeniu na modlitwie, że nadszedł upragniony moment poświęcenia się Bogu w życiu kontemplacyjnym Karmelu. Stale żyła w głębokim przeświadczeniu, że całe życie, aż do najmniejszych szczegółów, włączone jest w Boski plan i, że tylko Bóg zna jego pełne znaczenie (34), podczas gdy obecnie poprzez ludzkie mediacje ukazuje się przed nami tylko jakaś jego część: "Przemiany polityczne przyjęłam jako znak z nieba, że powinnam teraz wejść na drogę, którą uważałam już od dawna za własną... Wstąpiłam do klasztoru sióstr karmelitanek, jako córka św. Teresy tej, która mnie kiedyś przywiodła do nawrócenia" (35). 14 października 1933 wstępuje do liczącego 21 mniszek Karmelu w Kolonii. Głęboka przemiana życia: stracić, aby zyskać 18. Niespodziewanie dla 42-letniej Edyty zmienia się cała struktura życia. Pozostawia za sobą świat pracy akademickiej i intelektualnej, wielkie przyjaźnie, rodzinę i wchodzi w małą przestrzeń klasztoru kontemplacyjnego, ze wszystkimi ograniczeniami. Musi otworzyć się na świat rytów i ceremonii, dziedzictwa przeszłości, składających się na życie mniszek. Mimo, że w Kolońskim Karmelu poziom kulturalny jest dobry, to jednak jej jest dużo wyższy z racji długich lat studiów i nauczania. Edyta musi włożyć wiele wysiłku, aby przyjąć tę radykalną przemianę życia: od osobistej inicjatywy przechodzi do wspólnotowej organizacji naznaczonej regularną obserwancją; od pracy intelektualnej do pracy ręcznej, od skoncentrowania na tym co istotne, do konieczności skupienia uwagi na szczegółach. W listach i innych swoich pismach opisuje co znaczy dla niej ten nowy schemat życia i działania. Starając się przystosować oraz akceptując konieczność zostawienia wielu wartościowych dla niej spraw, zdobywa bogactwo życia skoncentrowanego na modlitwie w łonie doświadczenia Boga, w milczeniu i samotności modlącej się wspólnoty w służbie królestwa Bożego: "Porządek naszego dnia daje nam możliwość dwóch godzin samotnego dialogu z Panem, one właśnie pomagają nam budować nasze życie... Wszystko, co Bóg sprawia w duszy podczas godzin modlitwy wewnętrznej ucieka przed ludzkim wzrokiem. Ta (rzeczywistość?) to łaska za łaską. Poza tym wszystkie pozostałe godziny w ciągu dnia są dziękczynieniem Bogu za to, co uczyni w nas podczas modlitwy" (36). 19. Na obłóczynach Edyty, 15 kwietnia 1934 roku obecny jest Prowincjał niemieckich Karmelitów bosych, o. Teodor Rauch. Bezpośrednio po ceremonii przeprowadza wizytację kanoniczną, podejmując decyzję, że s. Teresa Benedykta od Krzyża (takie bowiem imię Edyta przyjmuje jako karmelitanka) może poświęcić się pracy naukowej, na ile pozwolą na to obowiązki życia karmelitańskiego. W ten sposób Pan prowadzi ją do ponownego podjęcia prac filozoficznych i do napisania wielu innych studiów i refleksji, zarówno w Kolonii, jak i później w Echt. Przegląda i kończy książkę opublikowaną w tamtych dniach Akt und Potenz (37). Kończy także Endliches und ewiges Sein. Następnie już w Echt, Edyta pisze swoje niedokończone dzieło Kreuzeswissenschaft. Ten rodzaj pracy, który jest swoistym wyjątkiem staje się przyczyną pewnych problemów we wspólnocie i oznacza dla niej podwójny wysiłek, aby pozostać wierną temu co istotne w jej życiu kontemplacyjnym, także w najmniejszych aspektach życia wspólnotowego. Ona, która mogłaby uważać się za nowoczesną kobietę, otwartą na szersze horyzonty, aniżeli te, które posiada ta mała grupa konsekrowanych kobiet, w ramach przestrzeni ograniczonej klauzurą, nie przestaje mimo tego wszystkiego być wierną podjętym obowiązkom, nawet jeśli oznacza to dla niej wielką ofiarę. Odnośnie tego pisze: "Biorąc pod uwagę ludzkie uwarunkowania życia, jedyny sposób, jakim karmelitanka dysponuje, aby odpłacić za Bożą miłość polega na wiernym wypełnianiu codziennych obowiązków, w czynieniu każdego małego umartwienia aż do końca, z całą uwagą, jak tego wymaga porządek dnia i życia, znosząc go z radością dzień po dniu, rok po roku, w praktykowaniu z uśmiechem wyrzeczenia, którego nieustannie wymaga nasze życie wspólnotowe; a wreszcie dostrzeganie w każdym momencie okazji do służenia bliźniemu z miłości. Do tego wszystkiego dołącza się później to, co Pan wymaga jako osobista ofiara każdej pojedynczej duszy" (38). Kilka miesięcy przed swoją profesją wieczystą pisze do swojej przyjaciółki: "...mogę mieć nadzieję, że w kwietniu złożę profesję. Dobrze, że nie muszę być jeszcze "gotowa", mam bowiem uczucie, że właściwy nowicjat zaczął się niedawno, gdy wdrażanie w zewnętrzne formy - ceremonie, zwyczaje itd. - nie pochłania już tyle sił" (39). Teresa Benedykta od Krzyża musi na nowo podjąć wysiłek dostosowania się do życia wspólnotowego, kiedy 31 grudnia 1938 przenosi się do holenderskiego konwentu w Echt, założonego przez Karmel koloński, w którym mieszka 14 sióstr chórowych i 4 konwerski. Także tu potrafi połączyć pracę intelektualną - w dużej mierze przeznaczoną dla formacji sióstr - z wykonywaniem zwykłych prac w klauzurowym klasztorze. W Echt pozostanie do samego końca, oddając swoje życie w intencji pokoju: "Droga Matko, proszę mi pozwolić oddać się Sercu Bożemu w przebłagalnej ofierze na intencję prawdziwego pokoju... Wiem, że jestem niczym, ale Jezus tego chce i z pewnością w tych dniach wiele dusz do tego powołał" (40). 2 sierpnia 1942 wyjeżdża z Echt, aby w 7 dni później umrzeć w komorze gazowej w Auschwitz-Birkenau. Córka i uczennica Teresy od Jezusa i św. Jana od Krzyża 20. W Teresie od Jezusa, Edyta Stein spotyka tą samą miłość, jaką ona miała do prawdy i od niej uczy się przede wszystkim głębokiego znaczenia modlitwy, jako przyjaznego dialogu z Bogiem i jej wymiaru chrystocentrycznego i apostolskiego. Dla Edyty godziny przeznaczone na modlitwę, stanowią absolutne centrum karmelitańskiego życia. Wszystko co robi i tworzy w modlitwie znajduje swój punkt wyjścia: "tu odnajduje ona ukojenie, jasność i pokój, tu rozwiązują się wszelkie wątpliwości i pytania, tu poznaje siebie samą i to czego Bóg pragnie od niej, tu może przedstawić swoje potrzeby i otrzyma skarby łaski, które później hojnie może rozdzielać innym" (41). Edith Stein zgłębia chrystocentryczny wymiar modlitwy terezjańskiej. Przedstawia przede wszystkim modlitwę samego Jezusa, jako klucz do interpretacji modlitwy Kościoła. Chrystus uczy nas modlitwy chwały skierowanej do Ojca i przeżywania jej, jako ofiary składanej Jego miłości. Jezus jednoczy nas ze swoją misją zbawienia świata, czyniąc nas uczestnikami swojego krzyża. Z tej komunii z męką, śmiercią i zmartwychwstaniem Chrystusa, wypływa apostolska energia modlitwy kontemplacyjnej: "Jest to zasadnicza idea życia zakonnego, przede wszystkim życia karmelitańskiego: przez dobrowolne i ochotne podjęcie cierpienia wstawiać się za grzesznikami i współpracować w odkupieniu ludzkości" (42). Także wpływ św. Jana od Krzyża jest ewidentny w życiu i niektórych pismach Teresy Benedykty od Krzyża. Pozostaje pod wrażeniem doświadczenia nocy, które stało się udziałem świętego w więzieniu w Toledo. Wychodząc od tego interpretuje "noce" sanjuanistyczne w kluczu opuszczenia: Bóg pozwala duszy doświadczyć swojego opuszczenia, aby człowiek powierzył Mu swoje istnienie w ciemności wiary, jako jedyna droga prowadząca do zjednoczenia z niepojętym Bogiem (43). Edith Stein korzysta także z obrazu "nocy ciemnej", opisując historyczną rzeczywistość swojego czasu. To co dzisiaj zwykło nazywać się grzechem społecznym, ona nazywa "noc grzechu". Wyraża w ten sposób ciemności epoki naznaczonej wojną ze wszystkimi jej konsekwencjami. Także w tym wypadku należy oddać się Bogu, zgodzić się, że Bóg pozostanie niezrozumiały i ślepo zawierzyć w jego dobro i miłosierdzie, które towarzyszą nam pośród ciemności: "...im bardziej jaka epoka zanurzona jest w nocy grzechu i stoi daleko od Boga, tym bardziej potrzebuje dusz zjednoczonych z Bogiem. Bóg nie dopuści, aby ich zabrakło. Z największych ciemności powstają figury proroków i największych świętych. Kształtujący jednak strumień życia mistycznego pozostaje w dużej mierze niewidzialny" (44). Trzymając Boga za rękę 21. Na początku swojej homilii beatyfikacyjnej w Kolonii w 1987, Jan Paweł II tak przedstawia Edytę Stein: "Córka ludu hebrajskiego, bogata w moc i mądrość. Wyrosła w twardej szkole tradycji Izraela, odznaczająca się życiem w cnocie i wyrzeczeniu właściwym dla Zakonu, ukaże heroiczność swojego ducha w drodze do obozu zagłady" (45). W tych zdaniach dostrzegamy syntezę życia kobiety naszego czasu, niestrudzonego poszukiwacza prawdy, która ewangelicznie potrafi stracić, aby zyskać: stracić swoje przekonania, jako osoba niewierząca, aby otrzymać światło wiary; stracić rodzinę i swój naród, aby odnaleźć ich w naśladowaniu Chrystusa. Jako karmelitanka dochodzi do celu takiej ewangelicznej drogi, koncentrując się na jedynym Absolucie, prowadzona przez logikę ewangeliczną tracenia, aby zyskać. I wreszcie poprzez męczeństwo konkretyzuje Chrystusowe napomnienie: "Kto chce zachować swoje życie, ten je straci; ale kto straci własne życie z powodu mnie i Ewangelii, ten je zachowa" (Mk 8,35). W tej długiej drodze po śladach Jezusa, który jest Drogą, Prawdą i Życiem, przeżywa swoje ufne zdanie się na Boga, kładąc, jak sama mówi, swoją rękę w Jego dłoń, aby pozwolić się prowadzić Jego miłości poprzez trudne i nieznane ścieki życia i historii w aktywnej i wolnej współpracy, oświeconej wiedzą krzyża, prowadzącej do zjednoczenia z Nim: "W ten sposób doskonałość osobista, zjednoczona z Bogiem i staranie się o zjednoczenie bliźnich z Bogiem oraz praca nad ich udoskonaleniem są nierozdzielnie ze sobą związane. Lecz do tego zawsze prowadzi krzyż. Przepowiadanie krzyża byłoby próżne, gdyby nie było wyrazem życia zjednoczonego z Ukrzyżowanym" (46). Dzisiejszy mężczyzna i kobieta z ich głęboką tęsknotą za Bogiem z utęsknieniem szukają prawdy w złożoności trędów ideologicznych i politycznych, mogą spotkać w doświadczeniu i nauczaniu Teresy Benedykty od Krzyża odpowiedź pełną światła: odpowiedź daną przez kobietę naszego czasu, która kroczy w dramatycznej nocy naszego czasu, niespokojna i zawsze spragniona prawdy, aż do momentu kiedy spotyka Chrystusa, a wraz z Nim sens życia i od tak dawna upragniony pokój. Rzym, 9 sierpnia 1998 Wspomnienie Bł. Teresy Benedykty od Krzyża O. Camilo Maccise OCD, Przełożony generalny O. Józef Chalmers OCarm, Przełożony generalny (1) Vita consecrata, 58. Cf. 57. (2) List z 23.3.1938, w: Edith Stein Werke IX (Freiburg, 1977). (3) Edith Stein, Kreuzeswissenschaft. Studie über Joannes a Cruce, w: Edith Stein Werke I (Freiburg - Basel - Wien) s. 145. Edyta Stein, Wiedza Krzyża. Studium o św. Janie od Krzyża, w: Światło w ciemności, t.II, 162. (4) Te słowa wkłada w usta Edyty jej pierwszy biograf s.Teresa Renata od Ducha Świętego, w: Edith Stein. Lebensbild einer Philosophin und Karmelitin, Nürnberg, 1948, s. 28. (5) Neue Bücher über die hl. Teresia von Jesus, en Edith Stein Werke, XII, s. 191. (6) Positio, s. 191. (7) Te słowa wkłada w usta Edyty jej pierwszy Teresa Renata Posselt w wydaniu cytowanym z przypisie nr 4. (Nürnberg, 1954, s. 68) (8) List z grudnia 1941 w Edith Stein Werke, IX, Druten-Freiburg, 1977, s. 167. (9) Edith Stein, Kreuzwissenschaft. Studie über Joannes a Cruce (Louvain-Freiburg 1954) s. 165. (10) List z 12.2.1928 , w: ESW VIII, s.54. (11) Edith Stein, Beruf des Mannes und der Frau nach Natur und Gnadenordung, w: Edith SteinWerke, vol. V (Louvain-Freiburg, 1959) s. 28. (12) Edith Stein, Die Bestimmung der Frau, w: Edith Stein Werke XII (Freiburg, 1990) s. 116. (13) Edith Stein, Beruf ... s. 23. (14) Edith Stein, Das Ethos der Frauenberufe, w: Edith Stein Werke V (Louvain-Freiburg, 1959) s. 11. (15) Edith Stein, Beruf... s. 29. (16) Cf. tamże. (17) Cf. Edith Stein, Aufgaben der katholischen Akademikerinnen der Schweiz, w: Edith Stein Werke V (Louvain-Freiburg, 1959) s. 225. (18) Edith Stein, Aus dem Leben einer jüdischen Familie, w: Edith Stein Werke, VII (Louvain-Freiburg, 1987) ss. 229-230. (19) List z 31.10.1938, w: E.Stein, Pisma, t.II, 358. (20) Nostra aetate, 4. (21) Tamże. (22) Jan Paweł II, Homilia, Kolonia, 1 maja 1987. (23) List 13.12.1925, w: ESW XIV, s. 168. (24) Edith Stein, Endliches und ewiges Sein, w: ESW II, s. 57. (25) EEdith Stein, Das Weihnachtsgeheimnis, w: ESW XII, s. 202. (26) l.c., s. 201. (27) List 12.2.1928, w: ESW VIII, s. 54. Edith Stein, Pisma, t.II, 80. (28) Edith Stein, Kreuzeswissenschaft, w: ESW I, ss. 106-107. (29) Tamże., s. 12, Edith Stein, Wiedz. dz.cyt., 25. (30) Tamże, s. 11; 24. (31) Cf. tamże, s. 264. (32) Cf. tamże, s. 165. (33) Edith Stein, Kreuzesliebe, w: ESW XI, s. 122. (34) Cf. Edith Stein, Endliches und Ewiges Sein, ss. 109-110. (35) List 17.10.1933, w: ESW IX, s. 189. (36) Edith Stein, Über Geschichte und Geist des Carmel, w: ESW XI, s. 8. (37) Edith Stein Werke XVIII (Freiburg, 1998). Dzieło to było przewidziane, jako rozprawa habilitacyjna na katedrze filozofii. (38) Edith Stein, Über Geschichte und Geist des Karmel, w: ESW XI, ss. 8-9. (39) List 15.12.1934, w: ESW IX, s. 26. (40) List 26.3.1939, ESW IX, s. 133. (41) Edith Stein, Eine Meisterin der Erziehungs- und Bildungsarbeit: Teresia von Jesus, w: ESW XII, s. 180. (42) List 26.12.1932, w: ESW VIII, s. 125. (43) Cf. Edith Stein, Kreuzeswissenschaft, w: ESW I, s. 107. (44) Edith Stein, Verborgenes Leben und Epiphanie, w: ESW XI, s. 145. (45) Jan Paweł II, Homilia, Kolonia, 1 maja 1987, w: Verlautbarungen des Apostolischen Stuhls, nr 77, Bonn, ss. 25-32, nr 1. (46) Edith Stein, Kreuzeswissenschaft, w: ESW I, ss. 252-253. Święta Teresa Benedykta od Krzyża - Edyta Stein Sekretariat Generalny ds. Formacji Mniszek OCD Rzym 1998 "Droga wiary daje nam więcej, aniżeli droga myśli filozoficznej: daje nam Boga bliskiego, Boga osobę, Boga który kocha i obdarza miłosierdziem, oraz daje nam pewność, której żadne poznanie naturalne dać nie może. Ale droga wiary jest ciemną drogą" (Endliches und ewiges Sein, 58). Edith Stein przebyła tę ciemną drogę, bez patrzenia wstecz, z pewnością dziecka z ufnością oddanego swemu Ojcu. Na ciemnej drodze wiary doszła "do najwyższej doskonałości bytu, która jest jednocześnie poznaniem, darem serca i wolnym działaniem" (ibid., 421). Urodzona we Wrocławiu, 12 października 1891 roku, w dzień Przebłagania, żydowskie święto, ostatnie z siedmiorga żyjącego rodzeństwa. Podejmuje studia filozoficzne, najpierw w swoim rodzinnym mieście, a następnie w Getyndze, gdzie podąża za swoim mistrzem, Edmundem Husserlem, filozoficznym geniuszem i ojcem fenomenologii. W latach swoich studiów Edyta nie interesuje się już tematem religii. Z praktykowanego w dzieciństwie judaizmu pozostaje tylko znamię moralne. Poprzez studia filozoficzne, zaczyna stopniowo odkrywać wymiary świata religijnego, chrześcijańskiego, aby wreszcie zostać katoliczką. Decydującą rolę odegra w tym procesie przemiany lektura dzieł Św. Teresy z Avila. Tajemniczej nocy, w czerwcu 1921, będąc gościem w domu swojej przyjaciółki, dochodzi do głębokiej intuicji Boga, który jest prawdą. Wszystko staje się dla niej światłem: 1 stycznia 1922 otrzymuje chrzest i zaczyna rozumieć swoje powołanie do Karmelu. Potrzeba było jednak dziesięciu lat oczekiwania, lat nauki, podróży z konferencjami, nauczania i wewnętrznego dojrzewania, zanim przekroczyła próg Karmelu w Kolonii. I może nigdy nie zostałaby zakonnicą, gdyby polityczna sytuacja w Niemczech, ze swoim rosnącym antysemityzmem, nie uniemożliwiła jej kontynuacji pracy dydaktycznej w Instytucie pedagogiki naukowej w Münster. Mimo oporów ze strony rodziny, Edyta zostaje karmelitanką, przybierając imię s. Teresy Benedykty od Krzyża. Szybko odczuje na swoich barkach ciężar tego "krzyża". Po odkryciu jej nie-aryjskiego pochodzenia, klasztorny mur nie jest dla niej już wystarczającą gwarancją bezpieczeństwa. W noc nowego roku 1939 wyjeżdża do Holandii, do Karmelu w Echt. Wydaje się być miejscem spokojnym. A jednak, coś każe jej przeczuwać, że nie ucieknie przed przeznaczeniem swojego ludu. Rzeczywiście, kiedy pisze swoją książkę na temat doktryny św. Jana od Krzyża, znacząco noszącej tytuł Scientia cruicis dwaj urzędnicy władz ikupacyjnych przychodzą do klasztoru. Musi wyjść razem z nimi, wraz ze swoją siostrą Różą, także konwertytką, która przyjechała do Echt. Zanim zostanie deportowana do Auschwitz, Edith może jeszcze przesłać wiadomość do Karmelu. Później wraz z konwojem, prowadzącym ich do Auschwitz, siostry Stein wchodzą w nieprzenikniony obłok śmierci. Holokaust Edyty dopełni się 9 sierpnia 1942 w komorze gazowej. Ojciec Święty Jan Paweł II już w 1987 roku uzna świętość tej córki Św. Matki Teresy i męczeństwo tej córki ludu hebrajskiego, która znalazła ukojenie i prawdę na łonie Kościoła, zaś 11 października 1998 roku będzie miała miejsce w Rzymie jej kanonizacja. To przelotne rzucenie okiem na jej biografię, pozwala dostrzec w życiu Edyty Stein trzy różne etapy, z których pierwszy obejmuje dzieciństwo, młodość, studia oraz działalność filozoficzną, jako asystenki Husserla. Trzydzieści ważnych lat, także dla rozwoju ludzkiego i religijnego, uwieńczonych nawróceniem. Kolejnych dwanaście lat obejmuje okres intensywnego życia chrześcijańskiego, wewnętrznego i intelektualnego dojrzewania, cierpliwego i ukrytego przygotowania do Karmelu w duchu absolutnej wierności łasce powołania. Wraz ze wstąpieniem do Karmelu, Edyta rozpoczyna trzeci etap swojego życia, który poprzez cierpienie, upodobnienie do Chrystusa, aż do osiągnięcia szczytów mistyki krzyża zakończy najwyższą ofiarą w "białej komnacie" obozu zagłady za Kościół, za zbawienie narodu żydowskiego. Te trzy etapy noszą znamię pragnienia całkowitego oddania się i poświęcenia, głębokiej potrzeby absolutu, stałego i z pasją realizowanego poszukiwania prawdy - Boga, racji, dla której każdy następny krok w jej poszukiwaniach i w jej zbliżaniu się do wiary zawiera prawie siłą rzeczy także nastawienie w kierunku najbardziej radykalnych wyborów w chrześcijaństwie: życia monastycznego, przeżywanego w świetle najśmielszych aspiracji. 1. Poszukiwanie prawdy Mimo religijnego wychowania w dzieciństwie, Edyta pod wpływem racjonalnego wychowania w szkole bardzo szybko traci wiarę żydowską. To samo widzimy w przypadku innych młodych żydów, np. Simone Weil i Franz Rosenberg, i nie może to być przypisane tylko trudnościom napotkanym w rodzinie. Edyta postrzegała religię żydowską jedyniem jako formę idealizmu etycznego, uważając że ma prawo do wykazania na zewnątrz jej braków i słabości. Tak krytyczna postawa prowadzi Edytę do neutralizacji myśli o Bogu i do odrzucenia jakiejkolwiek praktyki religijnej. W tym samym czasie cały swój wysiłek skupia na poszukiwaniu zasad i wartości intelektualnych, uważanych przez nią za bardziej godne uagi, aniżeli te należące do wiary żydowskiej. To samotnie prowadzone poszukiwanie sprawia w jej wnętrzu stan rosnącego napięcia, wręcz obsesyjnego wysiłku, aby znaleźć odpowiedzi na podstawowe pytania egzystencjalne, które przewijają się przez lata jej studiów, aż do momentu nawrócenia. Na tej trudnej drodze spotyka Edmunda Husserla. Czytając jego Logische Untersuchungen (Dociekania logiczne) dostrzega w nauce fenomenologicznej system filozoficzny najbardziej wartościowy i odpowiedni, zdolny podtrzymać ją w jej poszukiwaniach prawdy, otwierając ją na nowe horyzonty poznania, na które nigdy się nie zamknęła. Spotykamy ją w Getyndze, gdzie pobiera formację w szkole wielkiego filozofa niemieckiego. Szybko stanie się jego najzdolniejszą uczennicą, i po wspaniałym zakończeniu studiów doktoranckich ze stopniem: summa cum laude, Profesor przyjmuje ją jako swoją asystentkę i współpracownika. Przyjęcie metody fenomenologicznej wpływa pozytywnie na poszukiwania istoty rzeczy, uwalniając ją od wąskich i zamkniętych koncepcji. Fenomenologia prowadzi ją do wielkiej otwartości ducha, wolnej od przedwczesnych osądów i wniosków (Vorraussetzungslosigkeit), bez której nie zdołałaby otworzyć się na Bożą myśl z tą niezbędną obiektywnością osądu, tak bardzo dla niej charakterystyczną. Jednak nie praca umysłowa pozwoliła odkryć jej świat wiary, ten "świat całkowicie nowy", który dla niej był "całkowicie nieznany", jak sama pisze. Nie jest nim także środowisko ani koledzy i przyjaciele z husserlowskiego kręgu: Max Scheler i Adolf Reinach, niedawno nawróceni. O. Schelerze powie: "nie doprowadził mnie do wiary, otworzył tylko przede mną nowy świat fenomenów, wobec którego nie mogłam pozostać obojętna. Nie na darmo wpajano nam stale zasadę, abyśmy do każdej rzeczy podchodzili bez uprzedzeń, odrzucając wszelkie "obawy". Jedne po drugich opadały ze mnie więzy racjonalistycznych przesądów w jakich wzrastałam nie wiedząc o tym i nagle stanął przede mną świat wiary". (Aus dem Leben einer jüdischen Familie, 57). Nowe poznanie staje się dla Edyty źródłem nowych, palących pytań. Chce dojść do jasności na polu religijnym, chce zrozumieć jaka relacja może być (i powinna być) pomiędzy nią a Bogiem. Odczytać Go w kluczu idei jawi się absurdalnym dla jej natury, zwykłej odnosić wszystko do rzeczywistości konkretnej. Wyobrazić Go sobie jako relację idealistyczną, bądź romantyczną? Koncepcja, którą w przypadku Edyty należy natychmiast odrzucić ze względu na jej dążenie do poznania najgłębszej istoty rzeczy, poza którą nic nie ma dla niej wartości. A więc, czyż nie byłoby łatwiej iść po linii nieobecności Boga? Edyta nie należy do ludzi, szukających łatwych dróg. Jej życiowy program zawiera wybór trudnych i stromych ścieżek. Pośród walk, kryzysów nerwowych, sprzeczności, rozdarć, momentów wręcz dramatycznych i naznaczonych wewnętrznymi cierpieniami, Edyta zaczyna rozważać trzy możliwości życia wiarą: judaizm, protestantyzm, katolicyzm. Podchodzi do nich w sposób bardzo rygorystyczny, w wyborze starając się oderwać je od zewnętrznych impulsów kręgu przyjaciół. Judaizm Znajoma Edyty, pani Filomena Steiger z Friburga wspomina, że widziała ją ze Starym Testamentem w ręku, w którym szczególnie w księgach prorockich szukała odpowiedzi na mocne wewnętrzne niepokoje. Także jej przyjaciółka, Gertrud Koebner, filozof żydowskiego pochodzenia, wspomina poważne wysiłki Edyty, aby zbliżyć się do religii swoich ojców. Kładąc jednaj judazim na szali swoich aspiracji, przekonywuje się, że nie posiada on wymiaru odpowiadającego aspiracji jej ducha. Mimo to, nigdy go nie odrzuci, jak to zdarzało się w przypadku innych żydów nawróconych na chrześcijaństwo. Zachowa zawsze szacunek do wiary swoich przodków. Protestantyzm Edyta wchodzi w kontakt z protestantyzmem nie tylko dzięki przyjaźni z Adolfem Reinach i Jadwigą Conrad - Martius, wokół których zbierali się przyjaciele i koledzy z kręgu Husserla, ale także przez sam fakt mieszkania w Getyndze, mieście z licznymi kościołami protestanckimi i ludźmi, którzy nie ukrywali swojego luterańskiego wyznania. Nadto, szczególna miłośc Edyty do religijnej muzyki Bacha bez wątpienia pozwoliła jej wyrobić sobie pewne idee odnośnie sposobu odczuwania i mistycyzmu protestanckiego. Najważniejszym jednak pozostanie spotkanie z postawą chrześcijańską wobec cierpienia, okropności wojny 1914 - 1918 i stwierdzenie mocy nadziei chrześcijańskiej narodzonej z Chrystusowego krzyża. W 1917 znajdowała się we Fryburgu, asystując Husserlowi. Pewnego dnia dociera do niej wiadomość o śmierci Adolfa Reinach, poległego na polu bitwy. Jego żona wraz z przyjaciółmi proszą Edytę o uporządkowanie tego, co po nim pozostało - różne pisma filozoficzne. Edyta waha się. Obawia się, że nie będzie potrafiła znaleźć słów pociechy dla żony przekonana, że znajdzie ją zdesperowaną po stracie męża. Wreszcie jednak jedzie. Spotyka się z młodą wdową Reinach. Widząc ją, uderzona jest jej postawą osoby pogodzonej z tym co się stało, spokojną postawą w której natychmiast przeczuwa moc wiary chrześcijańskiej. Brama nieznanego do tej pory królestwa otwiera się niespodziewanie: królestwa chrześcijańskiej nadziei. W kilka lat później, opowiadając to wydarzenie jezuicie, O.Hirschamnn, wyzna: "Było to moje pierwsze spotkanie z krzyżem i z boską mocą, której udziela tym, którzy go niosą na swoich barkach. Zobaczyłam po raz pierwszy, w sposób prawie dotykalny, Kościół zrodzony z cierpienia Zbawiciela, w Jego zwycięstwie nad śmiercią. Był to moment, kiedy upadła moja niewiara i zajaśniało światło Chrystusa. Chrystus w tajemnicy swojego krzyża." Są to słowa, które Edyta wypowie w kilka lat później, kiedy odczuje ciężar krzyża na barkach swojego ludu. W 1917 doświadczyła przede wszystkim, że wszystkie jej argumenty rozumowe, ateistyczne są niczym w porównaniu z wiarą chrześcijańską. Porównuje siebie z tą głęboko chrześcijańską kobietą, rozumie że chrześcijaństwo może zaoferować jej istotne wartości, prowadzące ją w jej poszukiwaniach prawdy. Przeczuwa, jak wielkie znaczenie w życiu posiada wiara w Boga, uwalniająca od egzystencjalnych niepokojów, aby odczuwać ów "transcendentalny pokój", który w fenomenologii Husserla pochodził wyłącznie z działania Boga w duszy. Wdowa Reinach swoją postawą uczy ją spokojnej i ufnej postawy, że ten "transcendentny pokój" utożsamia się w wierze chrześcijańskiej z krzyżem Chrystusa, przyjętym w nadziei zmartwychwstania dla życia wiecznego. Tylko w spotkaniu z Chrystusem, który poniósł śmierć na krzyżu, człowiek może znaleźć wewnętrzny pokój i uszlachetnić cierpienie. Mimo wszystko jednak Edyta nie dochodzi jeszcze do podjęcia decyzji. Rozpoczyna się długi okres walki, kryzysu, który będzie wymagał maksymalnego zaangażowania jej woli i inteligencji. Pojawiają się dramatyczne momenty konfliktu z przeszłością i sobą samą, tak wielkie, że zdaje się jej wpadać w "milczenie śmierci". Wielokrotnie stara się uciekać przed działaniem Ducha Świętego. "Mogę przyjąć wiarę, szukać jej ze wszystkich sił, jednak bez konieczności praktykowania jej" (Psychische Kausalitat, 43). Z drugiej zaś strony jest przekonana: "Kiedy osoba wierząca otrzymuje zadanie od Boga - czy to bezpośrednio na modlitwie, czy za pośrednictwem przedstawicieli Boga - musi być Mu posłuszna" (Untersuchung uber den Staat, 401). Katolicyzm Przez około trzy, cztery lata Edyta koncentruje wszystkie swoje wysiłki intelektualne na głębokiej refleksji. Czyta liczne książki z zakresu duchowości chrześcijańskiej, pozycje napisane przez świętych i autorów katolickich, starając się znaleźć wyzwalającą drogę w swoim wnętrzu, ale także z racji pedagogicznych i kulturalnych. I tak oto pewnego dnia kupuje Ćwiczenia duchowne Św. Ignacego. Zaczyna "zanurzać się" w ćwiczeniach z racji czysto psychologicznych. Ale po kilku stronach zdaje sobie sprawę z niemożliwości kontynuowania w ten sposób podjętej lektury. Przechodzi do "odprawiania" rekolekcji, ona, jeszcze ateistka lecz spragniona Boga, jak to relacjonuje O.Erich Przywara, z którym utrzymywała kontakt w latach 1922 - 1930. Ale nawet Ignacy nie zdołał dać jej ostatecznej pewności, nawet jeśli nie można wykluczyć pozytywnego wpływu w tym sensie, że podprowadził ją w kierunku życia wewnętrznego i duchowego, uzdalniając ją do ustawienia swojego bytu w sposób świadomy, żywotny, prawie rzucając pierwsze światło na przyszłą decyzję. Edyta podejmie ją w następstwie autobiografii Św. Teresy z Avila. W czerwcu 1921 jedzie do Bergzabern, do domu swojej przyjaciółki Edvige Conrad - Martius, gdzie często mają miejsce spotkania grupy ex - studentów Husserla. Nie jeździli do Fryburga, gdzie Husserl był docentem na uniwersytecie, ponieważ nie czuli się w stanie naśladować go w jego ukierunkowaniu się na "idealizm transcendentalny". W bibliotece przyjaciółki odkrywa Księgę życia wielkiej hiszpańskiej mistyczki. Lektura stronic terezjańskiej autobiografii głęboko ją uderza. Zamyka książkę i woła: "To jest prawda", to "prawda", której z takim zapałem od lat szuka. Mówi się, że Edyta przeczytała i przyswoiła sobie terezjańskie dzieło w jedną noc. Wydaje się to jednak mało prawdopodobnym - choćby z racji wysokiej inteligencji Edyty - aby w przeciągu kilku godzin zdołała przeniknąć z taką siłą intuicji w duchowy świat i całą drogę Świętej, by podjąć natychmiast decyzję przejścia na katolicyzm. Może bliższym prawdy jest fakt, że owej nocy Edyta zakończyła wcześniejszą już lekturę terezjańskiej autobiografii ze szczególnym naciskiem na rozdziały mówiące o doświadczeniu Boga. Stwierdzeniem "Bóg jest prawdą", jako punktem kończącym długie cierpienie na drodze poszukiwania Boga, Św. Teresa z Avila ubogaca Edytę esencjalnym wymiarem ludzkiego istnienia, którego tak intensywnie poszukiwała: wszystko skupia się na "kroczeniu w prawdzie w obecności Boga, który jest Prawdą" (Ż 40, 3). Owej nocy Edyta może powiedzieć wraz ze Świętą Reformatorką Karmelu: "Prawda, która raczyła objawić się mojej duszy, jest prawdą w swojej istocie, bez początku i końca. Od tej prawdy zależą wszystkie inne prawdy" (Ż 40,4). Jej nawrócenie na katolicyzm jest pełnym, świadomym zaakceptowaniem jedynej Prawdy, mistycznie doświadczonej przez Św. Teresę i przez nią poszukiwanej w długiej, podświadomej walce. Natychmiast hiszpańska Święta staje się wzorem dla Edyty w nowym życiu wiary i pragnie ją naśladować zostając karmelitanką. W swoim autentycznym pragnieniu wybierania ścieżek najbardziej radykalnych, wybór Karmelu wydaje się być jedyną odpowiedzią zdolną zaspokoić jej pragnienie całkowitego oddania się. Ma 30 lat, jest pełna energii, entuzjazmu, chce z wiary uczynić integralną część swojego życia. I tak droga jej powołania zbiega się praktycznie z drogą jej powołania. 2. Lata oczekiwania 1 stycznia 1922 Edyta przyjmuje chrzest. Ale jej wstąpienie do Karmelu jest jeszcze bardzo odległe. Przyjmuje ze spokojem czas oczekiwania, jako dar samego Boga. W jednym z listów napisanych w 1934 powie: "Jeśli powołanie do klasztoru jest prawdziwe, ono samo sprawi, że człowiek ze spokojem przyjmie czas próby. Jeżeli natomiast jest tylko iluzją pierwszego zapału, to lepiej że uświadomi to sobie Pani na świecie a nie poprzez głębokie rozczarowanie w klasztorze" (List do Ruth Kantorowicz). Poza tym jest przekonana, że powołanie karmelitańskie jest całkowicie niezasłużoną łaską, która całkowicie zależy od Boga. My "nie możemy nic planować, podejmować decyzji". Powinniśmy "z przyszłości uczynić kwestię Bożej woli i całkowicie powierzyć się Jemu". Rozważając swoją gotowość całkowitego dostosowania się do Bożych planów, Edyta dochodzi do radowania się: "stanem odpoczynku w Bogu, całkowitego odprężenia działania ducha w którym to stanie człowiek niczego nie planuje, nie podejmuje decyzji czyli trwa, nic nie czynąc. Spoczynek w Bogu w konsekwencji z racji zmniejszenia działalności z braku naturalnej energii, jest czymś całkowicie nowym i nadzwyczajnym. W miejsce milczenia śmierci wchodzi uczucie ukrycia... Kiedy człowiek powierza się temu impulsowi, nowe życie powoli, powoli napełnia się. Ten ożywiający strumień jaki się jako konkluzja, która nie pochodzi ode mnie" (Psychische Kausalität, 76). Edyta pisze te słowa (opublikowane w 1922) krótko po swoim nawróceniu, które uważa za początek swojego przygotowania do życia karmelitańskiego. Zaczyna coraz bliżej poznawać życie konsekrowane, pracując przez kilka lat jako nauczycielka w Spirze u sióstr Dominikanek, a następnie na Marianum w Münster. W Spirze dostosowuje się doskonale do porządku domu. Prowadzi wzorowe życie modlitwy i buduje wszystkich swoją absolutną wiernością w wypełnianiu swojej pracy, jako nauczyciel języka niemieckiego w liceum żeńskim i seminarium nauczycielskim. Szybko zostają jej powierzone także młode siostry, przygotowujące się do pracy nauczycielskiej oraz postulantki klasztoru. Pozostawione wspomnienia jednoznacznie podkreślają wielkie zdolności edukacyjne Edyty, oraz jej zdolność zdobycia sobie serc uczennic. "Dla nas wszystkich była jaśniejącym wzorem. Cicho kroczyła po drodze swoich obowiązków, czyniąc to ze skromnością i prostotą, zawsze stała, przyjacielska, otwarta na wszystkich, którzy potrzebowali jej pomocy". Ojciec Erich Przywara pisze o niej: "U Św. Marii Magdaleny w Spirze była nie tylko najlepszą nauczycielką, ale dzięki przenikliwości Przełożonej wywierała także determinujący wpływ na zakonnice i młode powołania. Św. Magdalena dłużna jest Edycie najlepsze swoje siły, które dzisiaj, uznają że w rzeczywistości to Edyta była ich mistrzynią nowicjatu" (Edith Stein, w: In und Gegen, 24). W wolnych chwilach Edyta stara się praktykować modlitwę kontemplacyjną, charakterystyczną dla ducha karmelitańskiego. Potrzeba zanurzenia się w milczącej rozmowie z Bogiem obecnym w tabernakulum odpowiada jej koncepcji religii, jako relacji osobowej, "przyjaźni" z Bogiem obecnym, jak to przeczytała w autobiografii Teresyd. Ta sama linia indywidualistycznego poszukiwania jej ukierunkowania filozoficznego objawia się w pierwszych latach jej życia chrześcijańskiego i determinuje je wysiłki całkowitego oddania się Panu, zrywając z tym wszystko co należy do "świata" a "zajmując myśl rzeczami bożymi", żyjąc w samotności. Pierwsze doświadczenia w Beuron, kontakt z modlitwą liturgiczną, towarzyszą jej pierwszym krokom w pokonywaniu ograniczoności własnych przekonań. Zaczyna rozumieć wartość powszechnych wymiarów "obiektywnej" modlitwy, jaką jest modlitwa liturgiczna, która oczywiście potrzebuje modlitwy indywidualnej - i ta będzie zawsze preferowana przez Edytę - ale musi zajmować właściwe sobie miejsce w egzystencji chrześcijańskiej, jako egzystencji eklezjalnej. Kolejnym krokiem do zrobienia jest powrót do pracy filozoficznej. O.Przywara przekonuje ją, że poszukiwanie filozoficzne nie stoi w sprzeczności ani nie przeszkadza życiu wiary. Nie tylko. Dostrzega konieczność, aby Edyta poznała filozofię chrześcijańską, w której od wieków dominuje geniusz Św. Tomasza z Akwinu. Poleca jej tłumaczenie Quaestiones disputatae de veritate. Praca ta okazuje się bardzo ciężka dla fenomenologa pozbawionego odpowiedniego przygotowania, jednak pomimo to zostanie doprowadzona wspaniale do celu, stosując metodę fenomenologiczną w służbie myśli scholastycznej. Lecz aby znaleźć ku temu niezbędny czas, Edyta postanawia zostawić liceum dominańskie w Spirze. Nie jest to oczywiście jedyny motyw zmiany. Poprzez swoje konferencje Edyta jest znana i ceniona w katolickich Niemczech. Plan otrzymania wolnej katedry na jednym z uniwersytetów niemieckich popierany jest przez niektórych profesorów. Jednak prawie natychmiast pojawia się problem rasy. W latach 1931 i 1932 zaczyna pojawiają się na scenie - obecnie jeszcze ukryty - antysemityzm. Dlatego Edyta przyjmuje propozycję pracy w Instytucie Pedaogiki naukowej w Münster. Wyjeżdża tam na wiosnę 1932. Wcześniej jednak jedzie do Veuron, aby przedstawić arcyopatowi Raphael Walzer swoje pragnienie wstąpienia do Karmelu. Nie pierwszy raz. Od pierwszego spotkania z nim w 1922 roku mówiła o swoim powołaniu. Ale za każdym razem otrzymywała tę samą odpowiedź: "Czyń w Kościele to, czego Kościół oczekuje od ciebie". To samo usłyszała od ks.kan. Schwind`a, który był jej kierownikiem w Spirze: "Zaczekaj, niech Kościół otrzyma do ciebie służbę, której od ciebie oczekuje. Kościół czeka na ciebie na polu nauczania. Musisz wziąć to pod uwagę". Rezerwa wobec jej powołania klauzurowego ze strony jej kierowników była podyktowana także myślą o jej matce, pani Auguście Stein. Przejście jej córki na katolicyzm było strasznym ciosem dla tej mocnej kobiety, tak wielkim, że w momencie kiedy Edyta mówiła jej o tym co się wydarzyło, zobaczyła łzy w jej oczach. Nigdy wcześniej nie widziała, aby jej matka płakała. Mówić teraz o powołaniu, wydawało się czymś nieludzkim, niemożliwym, aby wymagać tego od serca matki. Mimo to Edyta nie przestaje uważać, że jest powołana do Karmelu. Gotowa jest na całkowite poświęcenie, stawić czoło ostatecznemu oderwaniu się od matki w pewnym sensie, od rodziny która nie jest w stanie zrozumieć jej decyzji. A wszystko to jest owocem nieprzerwanej wierności łasce chrzcielnej, która w niej jest także łaską powołania. Echo tej wierności znajdujemy w jej konferencjach i badaniach na temat etyki zawodów kobiecych. Mówiąc o specyficznym charakterze kobiecym, powie: "tylko Bóg może otrzymać całkowity dar z siebie bytu ludzkiego w taki sposób, że dusza ludzka będzie całkowicie nasycona, niczego nie tracąc. Dlatego bezwarunkowy dar z siebie, który jest fundamentem życia zakonnego, jest w tym samym momencie jedyną możliwą realizacją kobiecych aspiracji” (Formacja i powołania kobiety, 106). Do tego celu dąży Edyta, cel dający jej moc do pokonania każdej dyskusji, osądów i sposobów widzenia jej środowiska. Raz powiedziawszy "tak" Panu nie widzi żadnej siły, która mogłaby ją oderwać od Niego. Nie może nie przenieść na pole swojego życia bezlitosnych zasad logiki. Aby dojść do realizacji samej siebie, w swoim istnieniu jako kobieta i jako chrześcijanin, nie widzi innej drogi, jak tylko bezwarunkowe oddanie się Bogu w Karmelu. 3. W Karmelu w Kolonii W 1933, wraz z przejęciem władzy w Niemczech przez narodowych socjalistów, wchodzą w życie przepisy antyżydowskie. Edyta nie może kontynuować swojej pracy w Instytucie pedagogicznym w Münster. Dowiaduje się o prześladowaniu Żydów, ofiar fanatycznego rasizmu, poprzez wiadomości zawarte w jednym z dzienników amerykańskich. Bardzo cierpi. Nie przyjmuje jednak propozycji schronienia się w Ameryce Południowej, gdzie zaoferowano jej katedrę na uniwersytecie. W tajemniczy sposób rozumie, że jej przeznaczeniem, jest przeznaczenie jej ludu. Ostatnia lekcja profesor Stein ma miejsce w Marianum 25 lutego 1933. Miesiąc później wyjeżdża do Beuron, gdzie spędzi Wielki Tydzień oraz rozmawia z arcyopatem Walzerem o swojej odnowionej decyzji wstąpienia do Karmelu. W Münster, w kościele Św. Ludgeri prosi przed wielkim krzyżem o ostateczne światło: "Nie wyjdę stąd - mówi do siebie samej - dopóki nie będę miała ostatecznej pewności, co do mojego wstąpienia do Karmelu". Opowiada o tym w swojej relacji na temat drogi do Karmelu napisanej 18 grudnia 1938 roku, jako bożonarodzeniowy podarunek dla swojej Przeoryszy. "Kiedy kapłan udzielał końcowego błogosławieństwa, ja miałam już zgodę Dobrego Pasterza", w Jego liturgiczne wspomnienie, które przypadało owej niedzieli, 30 kwietnia. Prawie otrzymała już pozwolenie jej kierownika duchowego, o.Raphaela Walzera. Rozumie on, że w tej chwili jest dla Edyty rzeczą niemożliwą myśleć o karierze publicznej, uniwersyteckiej. W liście polecającym, skierowanym do Karmelu w Kolonii, Ojciec mimo wszystko przedstawia pewne swoje obiekcje: starsza matka postulantki, jej cenna działalność dla życia katolickiego w Niemczech. Ale nie może nie naświetlić "jej religijnej dojrzałości i głębi, odnośnie których niczego nie trzeba dodawać... Od dawna ideałem jej życia jest Karmel". Pomimo swoich 42 lat, swojego żydowskiego pochodzenia i późnego nawrócenia w wieku 30 lat, doktor Stein zostaje przyjęty przez wspólnotę. Zanim wejdzie do klauzury, przez miesiąc mieszka na furcie kolońskiego Karmelu i uczestniczy, w kaplicy zewnętrznej w oficjum liturgicznym. Znajduje także czas na rozmowy w rozmównicy z Przeoryszą i Mistrzynią nowicjatu. Wrażenie, jakie pozostawia bez wątpienia odpowiada listom polecającym jej proboszcza i spowiednika w Munster, dziekana katedry, dr Adolfa Donders: "Pani doktor Edyta Stein (...) Jest uprzywilejowaną duszą, bogatą w miłość Boga i bliźniego, bogata w duchowość biblijną i liturgiczną. Dla wszystkich będzie wzorem bardzo głębokiej pobożności i zapału na modlitwie, radością dla wspólnoty, pełną dobroci i miłości dla bliźniego... Wiele uczyniła słowem i piórem, szczególnie w Stowarzyszeniu studentów katolickich i Unii kobiet katolickich. Mimo to pragnie zrezygnować z wszelkiej zewnętrznej działalności, aby krocząc śladami Św. Teresy, odnaleźć w Karmelu "drogocenną perłę" Jezusa Chrystusa". Także zakonnice, widząc Edytę zanurzoną w modlitwie, mogą stwierdzić stopień życia wewnętrznego, do którego doszła postulantka. Sama Edyta przywołuje znaczenie formacji liturgicznej dla jej życia wewnętrznego jaką otrzymała w Beuron, ale mówi, że nigdy nie była bliską jej myśl, aby zostać benedyktynką. "Miałam zawsze wrażenie, jakby Pan zachował dla mnie coś, co mogłam spotkać tylko w Karmelu". Tak pisała w 1938 dodając "To robiło wrażenie na otaczających mnie ludziach". Na 14 października zostało przewidziane jej wejście do klauzury. Już wcześniej Edyta napisała do swoich, że została przyjęta w domu zakonnic w Kolonii. Rodzina myśląc, że znalazła nową pracę, przesłała jej najserdeczniejsze życzenia. W połowie sierpnia jedzie do Wrocławia, aby po raz ostatni zobaczyć swoją matkę, rodzeństwo, z których spotka tylko Różę i przez godzinę Arno, będącego przejazdem w Kolonii w swojej drodze do Ameryki. W relacji Edyty przygotowanej dla m. Teresy Renaty, opisane jest w szczegółach to ostatnie spotkanie z matką. Jest to chyba najbardziej wzruszająca stronica w całej ziemskiej historii Edyty, stronica, która najbardziej ujawnia jej uczucia i emocje. "To co przeszłam było straszne" - wyznaje. Będąc sama w pociągu do Kolonia "żadna nadzwyczajna radość" mogła napełnić jej serce. "Zbyt przerażającym było to, co pozostawiłam! Trwałam jednak w głębokim pokoju - w przystani woli Bożej". Postulantka Po pierwszych nieszporach uroczystości Św. Teresy od Jezusa, otwiera się brama klauzury. Edyta "w głębokim pokoju przekracza próg domu pańskiego". Jej wejściu do klauzury towarzyszy, prawie symbolicznie, wielki bukiet białych chryzantem, przyniesionych przez niektóre zaprzyjaźnione nauczycielki. Zostaje serdecznie przyjęta, jak wszystkie inne postulantki, bez żadnej różnicy. Dla zakonnic, które prawdopodobnie nigdy nie słyszały jej imienia, tak bardzo znanego w katolickich kręgach intelektualistów, Edyta jest zwykłą postulantką, przeznaczoną na przyszłą fundację do Wrocławia. Traktują ją na równi z jej trzema towarzyszkami z nowicjatu. Musi założyć skromny czarny habit z pelerynką, a długie włosy ułożyć pod czarną chustką. Zostaje jej wyznaczona cela, pozbawiona wszelkich ozdób, jak nakazuje Reguła, z wielkim krzyżem na ścianie, siennik, kilka kocy, stół, krzesło, na podłodze miednica z dzbankiem na wodę do mycia. Jej książki, wysłane w 6 wielkich skrzyniach i podzielone na działy filozofia, psychologia i teologia zostały umieszczone w klasztornej bibliotece. Aby z nich korzystać musi teraz prosić o pozwolenie Matki Przeoryszy. Ale Edyta nie myśli w tym momencie o kontynuowaniu swojej pracy intelektualnej. Musi nauczyć się porządku dnia, ceremonii, zwyczajów, a przede wszystkim prac kobiecych na których nie bardzo się zna. Praca w kuchni wymaga od niej znacznego wysiłku, od niej która nigdy nie musiała martwić się o przygotowanie posiłków. Któraś ze starszych zakonnic chciałaby wiedzieć, czy postulantka potrafi dobrze szyć. No cóż, jakiś prosty ścieg potrafi zrobić, ale daleka jest od doskonałości, którą na tym polu osiągnęły niektóre siostry. I nie ma wielkiej nadziei, że kiedyś do niej dojdzie. Nie brakuje też upokorzeń przyjmowanych spokojnie przez Edytę, bez tracenia odwagi, przekonania, że jest to dla niej "dobra szkoła pokory", jak powie w jednym z listów, konieczna "po tylu zaszczytach otrzymanych w swoim życiu". Zewnętrznie Edyta jawi się bardzo spokojna, zrównoważona, pokorna, uczynna, umiejąca się dostosować do napotkanych warunków, wyrozumiała dla radości i trosk swoich towarzyszek, młodszych od niej o 20 lat (dwie profeski czasowe i jedna postulantka białego welony)). Podczas rekreacji jest żywa, radosna, potrafi opowiadać o wielu sprawach i nawet najmniejsze wydarzenie potrafi uczynić interesującym i pociągającym, zawsze gotowa znaleźć słowa odpowiednie dla wszystkich, które ubogacają, podobają się. Ze szczególną radością, prawie dziecięcą, przeżywa swoje pierwsze Boże Narodzenie w Karmelu. Na temat tej tajemnicy powiedziała w jednej z konferencji w 1930 w Ludwigshafen: "Złóżmy nasze dłonie, w dłoniach Boskiego dzieciątka, wypowiedzmy nasze tak na jego wezwanie Chodź za mną a będziemy do niego należeć. Niech będzie wolna droga, aby w nas wcieliło się jego boskie życie. To jest właśnie światło, które przyszło do ciemności, tajemnica Świętej Nocy, światło które zapala się w naszej duszy". Lecz powiedziała także: "na to samo światło, tak bardzo jaśniejące w betlejemskim żłóbku, zstępuje cień krzyża... W nieunikniony sposób droga prowadzi z Betlejem na Golgotę". To prawda, podczas pierwszego Bożego Narodzenia, Edyta doświadcza głębokiego pokoju, za który dziękuje Panu, uważając go za "całkowicie niezasłużoną łaskę". Ale w sercu myśli o matce, która nie zdołała zaakceptować decyzji swojej córki. Każdego tygodnia, w piątek, gotowy jest krótki list dla Pani Stein. Zawsze tak robiła. Obecnie jednak nie otrzymuje już odpowiedzi. Może podczas długich zimowych nocy, w milczeniu swojej celi analizuje bolesne momenty ostatniego dnia, 12 października, dzień jego urodzin, który spędziła ze swoją matką. W tym dniu poszła ze swoją matką na nabożeństwo do synagogi przy szkole rabinackiej. Wracając, w drodze do tramwaju powiedziała jej, że pierwszy okres życia zakonnego jest okresem próby. Ale matka odpowiedziała: "Jeśli godzisz się na okres próby, to wiem że przejdziesz przez nią zwycięsko". Wieczorem tego dnia, ,matka ukryła twarz w rękach i zaczęła płakać. Edyta stanęła z tyłu za jej krzesłem i przytuliła jej srebrno - białą głowę do swych piersi. Później pomagając jej rozebrać się, usiadła na krawędzi łóżka, aby być blisko niej, dopóki nie wysłała jej spać. Niezatarte wspomnienia w duszy Edyty i nie we wszystkim wolne od jakiegoś cienia wewnętrznego konfliktu na poziomie sumienia, szczególnie z racji rozpoczynającego się prześladowania Żydów, którego pierwsze efekty odczuwano już w rodzinie. Ona może nadal żyć w pokoju. Ale matka? Jak długo jeszcze?... Nowicjuszka Dnia 15 lutego 1934 Edyta zostaje dopuszczona do nowicjatu. Kilka dni wcześniej odwiedził ją lekarz. Cieszy się doskonałym zdrowiem. Wątpliwości? Fakt, że Edyta jest kobietą mało praktyczną wydaje się, jak na razie nie stwarzać wielkiego problemu. Zresztą jedzie na fundację do Wrocławia. Zobaczy się później. Obłóczyny przewidziano na 15 kwietnia, święto Dobrego Pasterza, dokładnie w rok po otrzymani światła przed Ukrzyżowaniem w kościele Św. Ludgeri w Münster. Na uroczystość przybywają niektóre ważne osobistości życia kulturalnego i członkowie organizacji katolickich szczególnie jej bliscy. Takiego zgromadzenia wiernych nigdy do tej pory nie widziano w kolońskim Karmelu. Edyta ma na sobie białą suknię. Materiał został podarowany przez jej siostrę Różę. Z rodziny nikt nie przyjechał, przysłali tylko list. Obecny jest Arcyopat Walzer, aby przewodniczyć Mszy Św. Swój telegram przysłał Husserl. Wśród zaproszonych gości obecna jest Jadwiga Conrad - Martius, Peter Wust, który później napisze na łamach Kölner Volkszetung artykuł na temat drogi Edyty do prawdy, drogi zawierającej filozofię racjonalistyczną i mistyczną, drogę która symbolicznie wyrażona jest w nowym imieniu "siostra Benedykta, to znaczy ta, która błogosławiona jest przez prawdę, przez pełnię Prawdy". Edyta wybiera to imię, ponieważ czuje się "błogosławione" przez Chrystusa, który zwyciężył na krzyżu, "błogosławiona" po długie drodze i nocnej walce, podobnej do walki Jakuba z aniołem nad rzeką Jabot, "błogosławiona" pomiędzy niewiastami ludu hebrajskiego mocą oblubieńczej miłości Chrystusa Ukrzyżowanego, "błogosławiona" bo wybrana przez Boga, aby żyć jako oblubienica Kościoła pod znakiem krzyża, w duchu ofiary i wynagrodzenia. Niewiele wiadomo na temat roku jej nowicjatu. W pierwszej biografii z 1948 napisanej przez jej Mistrzynię Nowicjatu i późniejszą przeoryszą m. Teresę Renatę, kiedy nikt nie myślał jeszcze o jej procesie kanonizacyjnym, podkreśla się jej absolutną wierność i punktualność w wypełnianiu porządku dnia, aktów wspólnych, sprawa więcej niż łatwa dla kogoś kto oddaje się pracy intelektualnej. Rzeczywiście bowiem Prowincjał nakazał zwolnić Edytę ze wszystkich innych prac, aby zostawić jej wystarczający czas na kontynuowanie swojej pracy "Akt i możność" - pracy, której Edyta nie zdołała ukończyć przed wstąpieniem do Karmelu; przywiozła ze sobą rękopis. Oprócz tego przygotowuje niektóre tłumaczenia z języka łacińskiego, kończy indeks do swojego tłumaczenie Quaestiones disputatae de veritate Św. Tomasza i pisze kilka stron książki "Dzieje pewnej żydowskiej rodziny", którą rozpoczęła już w domu. Obok tej pracy regularnie czyta Świętych Zakonu karmelitańskiego. Owocem tej lektury są bez wątpienia dwie krótkie prace: Teresa z Avila wydana drukiem w 1934 oraz Św. Teresa Małgorzata Redi (napisana z okazji jej kanonizacji), opublikowana w 1934 oraz artykuł na temat Historii i duch Karmelu, ów popularny sposób przybliżający dzieje i życie wewnętrzne Zakonu (Augsburger Postzeitung, 1935). Wszystkie te prace i inne pisma duchowe i pedagogiczne, bez wątpienia stworzyły specyficzną sytuację nowicjuszki, s. Teresy Benedykty. Rodzi się pytanie, czy Mistrzyni m. Teresa Renata, która była w jej wieku (6 miesięcy starsza), ceniąca Edytę za jej zdolności intelektualne i za miejsce zajmowane w świecie nauki, stosowała w odniesieniu do niej te same metody i zasady wychowawcze i formacyjne, używane w tamtej epoce, jak to czytamy w jej pierwszej biografii. Z drugiej zaś strony Edyta, z racji wielu lat przeżytych w niezależności i przede wszystkim z racji swojej natury przyzwyczajona, aby o wszystkim decydować sama i sama doprowadzać do końca podjęte dzieła, musiała włożyć niemało wysiłku, aby wejść w nowe środowisko, przyjąć sugestie, zachęty, które do niej docierały. To wyjaśnia dlaczego odpowiada Prowincjałowi - pytającemu czy jest coś czym rozczarowała się w Karmelu, czy znajduje jakieś problemy - tylko jednym słowem: "Karmel". Rozumie pod tym wyrażeniem całą rzeczywistość życia wspólnotowego z posłuszeństwem, zależnością, wyrzeczeniem. Zetknięcie się ze środowiskiem, bolesne pod wieloma względami, musiało być dla Edyty najpoważniejszym problemem i to nie tylko w okresie nowicjatu. W kilka lat później napisze w biografii Katarzyny Esser, fundatorki "drugiego" Karmelu w Kolonii: "W wieku czterdziestu sześciu lat nie było dla niej małą ofiarą, dla niej która przez wiele lat była panią swojego życia, stać się na nowo dzieckiem, być posłuszną i poddać swoje opinie pod osąd przełożonych. Wyznała później, że była to rzecz, która gorzko ją kosztowała". Edyta jest w pełni świadoma tych trudności. Wie, że musi dokonywać znacznych wysiłków, aby się przełamać, aby dojść do wewnętrznej wolności, wysiłki zauważone także przez współsiostry, chociaż skrzętnie ukrywane. Towarzyszka z nowicjatu, s. Teresa Małgorzata, powie około 20 lat później o tych ukrytych wysiłkach: "Żyjąc mocnym duchem wiary Edyta w szczególny sposób upodobała sobie cnotę posłuszeństwa. Nie było jednak łatwym, nawet dla tych którzy obserwowali ją każdego dnia w jej wysiłkach, podać jakieś szczegóły tej walki. Potrafiła poddać się i dostosować tak doskonale, że nigdy nic nie wychodziło na zewnątrz" (E.Stein, Eine Heilige?, 8-9). Ale także ta sytuacja pomaga dojrzewać naszej nowicjuszce i trwać w podjętej decyzji. Nie ma to wpływu na jej pokój. Świadkowie tamtego okresu zgodnie powtarzają, że widzieli Edytę zawsze radosną i zadowoloną. Ona sama podkreśla to w listach i podczas spotkań w rozmównicy. Profeska S. Teresa Benedykta składa swoje pierwsze śluby na trzy lata, 21 kwietnia 1935, w niedzielę Wielkanocną. Przygotowała się do nich poprzez dziesięciodniowe rekolekcje, wspominając każdy Wielki Tydzień spędzony w latach poprzednich w opactwie w Beuron. Na pytanie młodej postulantki, jak się czuje, odpowiada: "Jak oblubienica Baranka", z wyraźną aluzją do Apokalipsy, do Baranka, który zostanie zabity, do jej przyszłego uczestnictwa w cierpieniach Chrystusa. Nie ma żadnych wątpliwości co do swojego przeznaczenia. "Przyjdą także tu, aby mnie zabrać", mówi do swojej przyjaciółki, która odwiedziła ją w rozmównicy w kilka dni po profesji. "Nie wolno mi myśleć, że zostawią mnie w spokoju". Jest świadoma innej misji. "To nie ludzkie działanie może nas uratować, ale tylko cierpienie Chrystusa i do tego dążę". W międzyczasie coś zaczyna zmieniać się w relacjach z matką. Róża daje jej znać, że Pan Augusta pewnego dnia poszła, nikomu nic nie mówiąc, zobaczyć nowy Karmel we Wrocławiu. Czyż nie jest to znak miłości matki, która pragnie poznać styl życia swojej córki? Także w listach Róży od czasu do czasu jest kilka słów od matki. Później przychodzi list zaadresowany na "Schwester Teresia". Ta pociecha jednak nie trwa długo. W 1936 nadchodzi wiadomość o ciężkiej chorobie Pani Courant. Edyta cierpi w milczeniu. 14 września, podczas odnawiania ślubów, matka przechodzi do lepszego życia, umocniona wiarą proroków. Trzeba dziękować Panu, który oszczędził jej widoku palonych synagog i przyjaciół wywożonych do obozów zagłady. Krótko po jej śmierci Edyta może zobaczyć swoją siostrę Różę, która przyjechała do Kolonii, aby 24 grudnia w kaplicy Karmelu przyjąć chrzest. Edyta bierze udział w ceremonii stojąc w chórze zakonnym, z sercem przepełnionym wdzięcznością. Po profesji Edyta kontynuuje wcześniej podjęte prace. Na prośbę niektórych kapłanów pisze artykuł Modlitwa Kościoła (opublikowanym w 1936). Przede wszystkim jednak przygotowywuje do druku swoje studium nad aktem i możnością, które będzie nosiło tytuł Byt skończony i Byt wieczny. Następnie powstaje biografia Caterina Esser oraz krótka medytacja Sancta discretio (1938), dedykowana m. Teresie Renacie, przeoryszy od 1936 roku, która co dopiero zakończyła swoją książkę Dary i owoce Ducha Świętego. Roztropność - pisze Edyta - "stanowi istotny składnik każdego z darów, tak że siedem darów można określić, jako siedem jej odcieni (Auswirkungen)". Wychodząc od tego punktu wyjścia Edyta doradza swojej Przeoryszy "mądrą roztropność" (weise Masshaltung) w wypełnianiu powierzonego jej zadania. "Kto musi kierować duszami, potrzebuje w sposób szczególny roztropności i nie powinien reagować samowolnie, arbitralnie". To szczere i śmiałe zdanie, chyba musiało zostać wypowiedziane w okresie tak trudnym dla Kościoła w Niemczech, a szczególnie dla życia zakonnego. Edyta wypowiada je bardzo delikatnie, zatroskana jak zwykle o doskonałość myśli i działania innych ludzi. Zresztą, kiedy chodzi o prawdę, nie pozwala się nigdy niczemu sugerować. Relacje z m. Teresą Renatą były dobre, mimo różnic kulturowych i charakteru obydwu kobiet. Dla Edyty, Przeorysza była jak pełna delikatności matka. W Wielki Piątek, 21 kwietnia 1938, s. Teresa Benedykta składa ślubu wieczyste. Jest rzeczywiście oblubienicą Baranka, przybita do Chrystusowego krzyża, ściśle zjednoczona z jego cierpieniami. Ale "On poprzez swoją śmierć i krzyż doprowadzi nas do chwały zmartwychwstania" (Scientia crucis, 207). Kontemplując Boskiego Ukrzyżowanego, kontempluje także Najświętszą Jego Matkę. Stojącą pod krzyżem, Edyta widzi Ją, jako prototyp wszystkich którzy jednoczą się ze Zbawicielem, Ona która poprzedziła nas na drodze całkowitego oddania się Panu, stając się naszą przewodniczką. W 1938 rozmiary antysemityzmu narodowych socjalistów przybierają przerażające kształty. Edyta zdaje sobie sprawę, że swoją osobą naraża całą wspólnotę. Szukać schronienia w Izraelu? Taka myśl pojawia się także w jej umyśle. Ale dopiero po wydarzeniach nocy 9 listopada, kiedy to zostały podpalone wszystkie synagogi w Niemczech, jawi się koniecznym jej przeniesienie poza granice Rzeszy. W noc sylwestrową przyjaciel Karmelu przewozi ją swoim samochodem do holenderskiego Karmelu w Echt. Kilka dni wcześniej s. Benedykta napisała w jednym z listów: "Muszę powiedzieć, że dzisiaj rozumiem dużo lepiej co to znaczy być zaślubioną Chrystusowi pod znakiem krzyża. Ale zrozumieć całej jego głębi nie można nigdy, ponieważ jest to tajemnica". 4. W tajemnicy Krzyża Oderwanie od ukochanej rodziny zakonnej było bardzo bolesne. "Ale byłam przekonana, że taka jest wola Boża i że w ten sposób będzie można uniknąć większego zła". Tak pisze Edyta z Echt. Pod koniec 1939 wyraża swoją wdzięczność za znalezienie pewnego, pełnego pokoju portu. A jednak: "Jest we mnie ciągle żywa myśl, że tu na ziemi nie mamy stałego mieszkania. Nie mam innego pragnienia, jak tylko to, aby we mnie i przeze mnie wypełniła się wola Boża. Od Niego zależy, jak długo zostanę tutaj i to co później się wydarzy... Nie ma potrzeby, abym się niepokoiła. Ale koniecznym jest dużo modlić się, aby pozostać wiernym w każdej sytuacji". Modlitwa i wierność własnemu powołaniu, oto postawa s. Teresy Benedykty wobec ewentualnej deportacji i śmierci. Otrzymując alarmujące wiadomości z Niemiec, powoli umacnia się w niej intuicja męczeństwa i jej życie staje się pełnym przekonania przygotowaniem do niego. Już w ostatnim roku spędzonym w Kolonii odczuwała głęboką harmonię pomiędzy swoim życiem, a życiem królowej Estery ze Starego Testamentu, tej odważnej i mocnej kobiety, gotowej oddać własne życie, aby uratować swój naród. Także Edyta może powiedzieć: "Jestem pewna, że Pan przyjął moje życie za wszystkich... Estera została wybrana ze swego ludu, aby wstawiać się za nim przed tronem króla. Ja jestem małą, ubogą, nic nie mogącą uczynić Ester, ale Król który mnie wybrał jest nieskończenie wielki i miłosierny. I to jest dla mnie wielką pociechą". Ta myśl nigdy jej nie opuszcza. W 1941, na imieniny Przeoryszy m. Antonii, pisze poezję zatytułowaną Nocny dialog, której głównym bohaterem jest królowa Estera. W tragicznym momencie królowa zbliża się do władcy, aby błagać o ratunek dla swojego ludu. W nocnym doświadczeniu mistycznym widzi "samotną górę, na której stoi krzyż, na krzyżu był On, krwawiący tysiącem ran. A my odczuwaliśmy nieugaszone pragnienie, które mogło być zaspokojone tylko u źródła, które tryskało z tych ran". Lecz oto nagle krzyż znika. Jej spojrzenie zatapia się w "słodkim świetle, błogosławionym, wychodzącym z ran tego Człowieka, który co dopiero oddał życie na tamtym krzyżu... On sam był Światłem, Światłem odwiecznym, oczekiwanym od wielu wieków: światłość Ojca, zbawienie ludu". Estera jest wcieleniem szczególnej pobożności s. Teresy Benedykty, dla której nie jest ona już tylko postacią biblijną związaną ze Starym Testamentem. Jak Stary Testament znajduje swoją kontynuację w Nowym, tak też i Estera poprzez nocną wizję Chrystusa Ukrzyżowanego i Chrystusa, który jest Światłem przenika do Nowego, w znaku doświadczenia krzyża. To samo dokonuje się w życiu Edyty. Oddaje swoje życie za lud izraelski i jej ofiara zostaje przyjęta, nie jak ofiara tamtej hebrajskiej kobiety, lecz ponieważ napełniona światłem wiary w niezmierzoną wartość odkupieńczej ofiary Chrystusa, ponieważ zanurzona w tajemnicy Krzyża i podtrzymywania światłem zmartwychwstania. Krzyż stoi w centrum całego doświadczenia duchowego Edyty. Ale szczególnie od chwili, kiedy prześladowanie Żydów staje się coraz bardziej zaciekłe bez żadnych warunków staje pod krzyżem. W Niedzielę Palmową 1939 roku prosi o pozwolenie, aby mogła ofiarować się jako "ofiara wynagradzająca Najśw. Sercu Jezusa za prawdziwy pokój". Dnia 9 czerwca pisze swój testament, który kończy słowami: "Już od teraz przyjmuję śmierć, którą Bóg zachował dla mnie z doskonałym i radosnym poddaniem się jego najświętszej woli. Proszę Boga, aby przyjął moje życie i śmierć ku swojej czci i chwale (...) jako wynagrodzenie za niewiarę narodu żydowskiego". Także w pismach pochodzących z tych ostatnich lat przeważa temat krzyża, ukazując w niej gorące pragnienie upodobnienia się do Chrystusa, aby z Nim i w Nim być ofiarą wynagradzającą. Powstają jej medytacje na dzień odnowienia ślubów: Zaślubiny Baranka (1939), Ave Crux (1940) oraz studium nad życiem i dziełami Św. Jana od Krzyża, dla którego wybiera tytuł Scientia crucis. Po trzech latach pobytu w Echt, s. Teresa Benedykta mogłaby zostać na stale wcielona do nowego Karmelu. Ale przełożeni nie potrafią podjąć ostatecznej decyzji. Motywy nie są do końca jasne. Niepewność? Podświadome odrzucenie "obcej"? Czy byłoby wystarczająco słusznym i pożytecznym robienie takiego kroku? Edyta z wiarą oddaje się w ręce przełożonych. "Z wszystkiego jestem zadowolona". Ale nie może nie powiedzieć swojej Przeoryszy: "Scientia crucis może być nabyta tylko wtedy kiedy otrzymało się łaskę dogłębnego zakosztowania krzyża. O tym byłam przekonana od pierwszego momentu i dlatego powiedziałam w swoim sercu: Ave Crux, spes unical!". Kiedy pisze te słowa, Edyta myśli także o swojej siostrze Róży, która po wielu kłopotach dotarła do Echt. Przełożeni odrzucili jej prośbę o zostanie siostrą zewnętrzną. Niepewność także w odniesieniu do Róży bardzo mocno odczuwana przez s. Benedyktę, umacnia ją w jej milczącym, ale zdecydowanym nastawieniu ku krzyżowi. "Tak jak Jezus, w opuszczeniu przed swoją śmiercią, powierzył się w ręce niewidzialnego i niepojętego Boga, tak samo będzie musiała uczynić dusza, rzucić się na oślep w ciemność wiary, która jest jedyną drogą, prowadzącą do niepojętego Boga". Te słowa znajdujemy napisane przez Edytę w jej najbardziej oryginalnym dziele, jakim jest Scientia crucis. Podjęła się tej pracy w odpowiedzi na zachętę swoich przełożonych, pragnąc przygotować coś z okazji 400 letniej rocznicy urodzin Św. Jana od Krzyża. Zwykło się nazywać to dzieło, które pozostało niedokończone, wzorem studium fenomonologiczno - teologicznego mistyki, zrodzonego w sytuacji wewnętrznego, duchowego i ludzkiego cierpienia, które wyraża jej "najwyższe duchowe oddanie się (Hingabe) ideałowi Zakonu" i w całości jawi się "jako ostatecnze oderwanie się od życia, wzniesienie się nad skończone, w przyjęciu ludzkiego cierpienia" (Post - scriptum di L. Gerber, wyd. niem. 295). Według Edyty istnieje "pewna teologia krzyża, która wypływa z wewnętrznego doświadczenia Św. Pawła" (cf Scientia crucis, 37) i chodzi w niej o "prawdę żywą, rzeczywistą i aktywną", w której dostrzega "normę życia karmelitów bosych". Odkrywa w Św. Janie od Krzyża autentyczne przesłanie skupione w "Słowie krzyża (...) Przyjmuje wszystkich, którzy otwierają się na jego działanie". A jednak "krzyż nie jest celem samym w sobie. Zarysowywuje się na górze i stanowi wezwanie aby ku górze podążać, (...) symbol triumfu, którym Chrystus uderza w bramę niebios i ją otwiera. I wtedy wytryskują z niej promienie boskiego światła, obejmując tych wszystkich, którzy kroczą za Ukrzyżowanym" (ib. 38 - 39). Lecz aby tam dojść trzeba "przejść z Nim przez śmierć na Krzyżu, jak On ukrzyżować własną naturę poprzez życie umartwienia i zaparcia się, z ufnością zaakceptować ukrzyżowanie pełne bólu i zwiastunów śmierci, tak jak Bóg zadecyduje i dopuści. Im doskonalsze będzie to ukrzyżowanie zarówno bierne, jak i czynne, tym intensywniejszym okaże się zjednoczenie z Ukrzyżowanym i tym bogatsze uczestnictwo w Bożym życiu". (ib. 53). Na tym fundamencie buduje się drogę w kierunku doświadczenia mistycznego, studiowanego przez Edytę, odwołując się do nowych koncepcji człowieka, ale opracowanych w świetle metafizyki chrześcijańskiej. Transcendentny Bóg może objawić się duszy jako osoba, która komunikuje się poprzez nieskończoną miłość, dotykając człowieka w głębi jego bytu. Ale także poprzez pełne mocy działanie, polegające na "włączeniu się w przeznaczenie dusz", dokonując "odrodzenia się człowieka pod działaniem łaski uświęcającej". Bóg się objawia. Jak? W nocy wiary, jako Boska Ciemność. Drogi poznania Boga, którym poświęca studium na temat teologii symbolicznej Pseudo - Dionizego, obejmują drogi theologia negationis i mistyki doświadczenia ciemności. Także Edycie Bóg objawił "nieprzenikliwości swoich tajemnic", przyjętych w postawie wiary, nadziei i miłości. "To co wierzymy, że widzimy, jest tylko ulotnym odbiciem tego, co tajemnica Boża ukrywa aż do dnia przyszłej jasności. Ta wiara w tajemniczą historią winna być dla nas pociechą" pisze w liście z 1941 roku, "winna obdarzyć nas pokojem". Bez wątpienia swoje ostatnie miesiące s. Teresa Benedykta przeżyła w nocy wiary, prowadzona przez Św. Jana od Krzyża. Kontemplując życie Doktora mistycznego Karmelu i zanurzając się w jej ostatni etap, odkrywa w jego śmierci subtelne upodobnienie się do Chrystusa "osiągnięte na szczycie Golgoty" (Scientia crucis, 45). W kilka miesięcy po napisaniu tych słów także ona dojdzie do ostatniej stacji swojej via crucis. Zostaje wyrwana ze swojego klasztoru i podąża na spotkanie Krzyża na Oświęcimskiej Golgocie. Od stycznia 1943 zdaje sobie sprawę, że jej obecność w Karmelu w Echt, może mieć bardzo przykre konsekwencje dla wspólnoty. Holandia jest pod okupacją niemiecką i jak delikatna sieć mnożą się placówki SS. Zarówno Edyta, jak i Róża zostają wezwane do Maastricht, gdzie muszą złożyć oświadczenie4 o sobie. Wymaga się także od nich, aby na swoim ubraniu nosiły żółtą gwiazdę, znak bycia żydem. S. Teresa Benedykta stara się wszelkimi sposobami otrzymać wizę do Szwajcarii, aby ukryć się w Karmelu Le Paquier. Ale upragniona odpowiedź nie nadchodzi. Co robić. Czekać przynajmniej na dokumenty? I później wyjechać. Trzeba pamiętać, że Karmel w Echt, znajdujący się w małej holenderskiej miejscowości, nie za bardzo orientował się w smutnej rzeczywistości politycznej i antyżydowskiej tamtego okresu. Edyta powinna zostawić kraj ubrana w habit zakonny, bez franka w kieszeni, z przyczepioną na piersi żółtą gwiazdą, nastawiona na nieustanne niebezpieczeństwo. Może istniałyby możliwość, aby opuścić Holandię, drogą nieoficjalną, ubrana po świecku. Ale w swojej prostolijności, szczerości i życiu w absolutnej prawdzie, nie czuje się zdolną do ucieczki. Nadto nic nie może odłączyć Edyty od tajemniczego przeczucia, że Boży plan w odniesieniu do niej zaczyna się realizować. Zbliża się bowiem godzina rzeczywistej ofiary. Przyczyną wybuchu nienawiści i planu zagłady żydów holenderskich jest list pasterski arcybiskupa Jong`a z Utrechtu, odczytany 26 lipca 1942 we wszystkich kościołach Holandii. Zawierał on protest Kościoła przeciwko deportacji Żydów. Natychmiastowa jest odpowiedź SS. Żydzi ochrzczeni, kapłani i zakonnice pochodzenia żydowskiego zostają aresztowani i wywiezieni do obozów koncentracyjnych. Do grupy deportowanych należą także Edyta i Róża. Do klasztoru w Echt przyjechało dwóch urzędników SS. Teresa Benedykta musi zostawić klasztor w ciągu 5 minut. W drzwiach oczekuje na nią Róża. S. Benedykta bierze ją za rękę "Chodź, idziemy za nasz naród". Myśli o narodzie żydowskim. W nocy z 2 na 3 sierpnia przyjeżdżają do obozu przejściowego w Amersfort. Następnej nocy, wraz z wieloma innymi więźniami żydowskimi zostają przeniesieni do obozu w Wesreebork, znajdującego się w całkowicie niezamieszkałej strefie północnej Holandii. Edyta zdoła wysłać jeszcze krótki list do Przeoryszy Karmelu w Echt, który powierza matce jednej z zakonnic, która przyjechała do obozu z walizkami swojej córki. List zawiera krótką prośbę o przysłanie wełnianych skarpet, dwa koce, a dla Róży wełniane ubrania. Ważna jest wiadomość: "Jutro wyjeżdża transport (Śląsk, Czechosłowacja??)". Studium grafologiczne tego ostatniego listu wykazuje dwa ważne aspekty: "Z jednej strony nieustanne kładzenie nacisku na postępujące pochylenie pisma; z drugiej zaś strony wysiłek ciągłego prostowania pisma, aż do momentu kiedy to, mimo wszystko, przyjmuje charakter jak pozostałe diagramy, tak jak w przypadku niezniszczalnego organizmu. Grafolog przyzwyczajony odczytywać falę tekstu uchwycił niewymowne cierpienie i jednocześnie w tle dostrzega moc i dynamizm, który obecny jest mimo całego tragizmu sytuacji, w której znajdowała się Edyta" (Zob. N.Palaferri, Analisi su grafie della beata Edith Stein, dattiloscritto, Urbino 1988, 4). Analiza potwierdza zebeane świadectwa mówiące o zachowaniu się Edyty w ciągu ostatnich pięciu dni spędzonych w obozie. Dobrowolnie przyjęła własne przeznaczenie i przeżyła je aż do samej głębi, ofiarując swoje życie za lud izraelski. W krótkim studium Das mystische Suhneleiden (Wynagrodzenie mistyczne) podkreśliła: "Zbawiciel nie jest tylko na krzyżu... Każdy człowiek, który w ciągu minionych wieków znosił cierpliwie bolesne przeznaczenie, myśląc o cierpieniach Zbawiciela i wziął na siebie dobrowolnie powołanie do wynagrodzenia, uczynił lżejszym nieopisany ciężar grzechów ludzkości i pomógł Panu nieść jego ciężar. Co więcej, Chrystus Głowa wypełnia swoje dzieło odkupieńcze w tych członkach Mistycznego Ciała, którzy jednoczą się z Nim w duszy i ciele dla Jego dzieła zbawczego... Cierpienie wynagradzające, dobrowolnie przyjęte jest tą rzeczywistością, która najugłębiej jednoczy nas z Panem". Z tą świadomością Edyta Stein pragnie z odwagą i nadzwyczajną mocą doprowadzić do końca swoją misję w Kościele. Dzisiaj nie ma już wątpliwości, że siostry Stein, wkrótce po przybyciu do Auschwitz - Birkenau, zostały zamordowane w komorze gazowej. Edyta miała wtedy 51 lat, Róża 59. Naiczny świadek Luigi Schlütter, który na kilka chwil przed wyjazdem z Westerbork rozmawiał z Edytą, przekazał nam jej słowa: "Cokolwiek się wydarzy, jestem na wszystko przygotowana. Jezus jest także tu pomiędzy nami". I będzie Jezus pomiędzy biednymi żydami, którzy dusząc się, kończyli swoje życie zamknięci w "białym domu" Auschwitz. Śmierć wielkodusznie przyjęta, naznaczoną nieporównywalnym okrucieństwie, (Edvige Conrad - Martius, in Relatio et vola, 141). o. Szczepan T. Praśkiewicz OCD Zatwierdzenie cudu do kanonizacji Proces kanonizacyjny błogosławionej Teresy Benedykty od Krzyża został zakończony uznaniem, że za jej przyczyną dokonał się cud. W przypadku osoby błogosławionej jako męczennik (na tej podstawie dokonano beatyfikacji Edyty Stein) do kanonizacji wymagany jest tylko jeden cud. Dokonał się on w życiu 2,5-letniej Teresy Benedykty McCarthy z Brockton w stanie Massachussets (USA). Śmiertelne zatrucie dziecka Małżonkowie McCarthy, tj. ks. Emmanuel Ch. McCarthy, kapłan katolicki obrządku melchickiego i Mary M. Buman, rodzice dwanaściorga dzieci, po raz pierwszy od ponad dwudziestu lat opuścili swój dom w Brockton (przedmieście Bostonu), aby udać się z tygodniową pielgrzymką do Rzymu. Po ich wyjeździe, do domu wdarła się epidemia grypy i dzieci, pod opieką najstarszej, 25-letniej córki, leczyły się lekarstwem tylenol. W dniu 19 marca 1987 r., w którym przygotowywali się do podróży powrotnej z Wiecznego Miasta, najmłodsza ich córka Teresa Benedykta, licząca zaledwie dwa i pół roku, zatruła się tymże lekarstwem, spożywając nieokreśloną ilość tabletek. W stanie nieprzytomności została nazajutrz przewieziona przez swe starsze siostry - Michele i Kristin - do pobliskiego szpitala Cardinal Cushing Hospital w Brockton, gdzie pozostawała przez 6 godzin. Analizy medyczne wykazały ponad szesnaściokrotnie wyższą od dopuszczalnej obecność acetaminophenu we krwi dziecka, spowodowaną przedawkowaniem tylenolu, które nastąpiło około dwudziestu godzin wcześniej. Wątroba dziewczynki była pięciokrotnie powiększona. Zagrożenie dla życia było tak wielkie, że niezwłocznie przewieziono dziecko w karetce pogotowia do Massachusetts General Hospital w Bostonie, gdzie poddano je intensywnej terapii pod kierownictwem dr. Ronalda E. Kleinmana, ordynatora szpitala, specjalisty z gastroenterologii dziecięcej. Zatrucie organizmu było bardzo wysokie, i - co więcej - trwało już od ponad 24 godzin. Przy leczeniu dziewczynki, umieszczonej na oddziale intensywnej terapii, zmierzano początkowo ku przeszczepowi wątroby, i imię Teresy Benedykty figuruje na pierwszym miejscu na liście chorych oczekujących na ten zabieg, do którego potem nie doszło, bo od 24 marca stan jej zdrowia zaczął się niespodziewanie poprawiać. Po dwóch dniach przeniesiono dziecko na oddział terapii przejściowej, a od 28 marca leczono je na oddziale terapii zwyczajnej, by 5 kwietnia, całkowicie zdrowe, mogło wrócić do domu. W 1992 r., tj. pięć lat później, dziewczynkę poddano szczegółowym badaniom lekarskim ab inspectione, które nie wykazały żadnych pozostałości przeżytego zatrucia (1). Modlitwa wstawiennicza do Edyty Stein Najmłodsza córka małżonków McCarthy była oddana pod opiekę Sł. B. Teresy Benedykty od Krzyża (Edyty Stein) od dnia swego urodzenia. Przyszła bowiem na świat 8 sierpnia 1984 r., o godz. 20.45 w Brockton, kiedy w Europie, ze względu na różnicę czasu, był już 9 sierpnia - rocznica męczeńskiej śmierci Edyty Stein w komorze gazowej w Oświęcimiu. Dlatego też została ochrzczona imieniem Teresy Benedykty. Kiedy po powrocie z Rzymu w dniu 20 marca 1987 r., rodzice dziewczynki dowiedzieli się od swych starszych dzieci, że najmłodsza córka przebywa w szpitalu w Brockton, udali się tam w pośpiechu, gdzie zostali poinformowani o krytycznym stanie dziecka i o konieczności przewiezienia go do szpitala w Bostonie. Ponieważ nie zabrano ich wespół z córeczką do karetki pogotowia, pojechali tam własnymi środkami transportu, zachęcając swe dzieci do wspólnego odmawiania różańca o zdrowie Teresy Benedykty. Jakkolwiek w szpitalu w Bostonie przydzielono stroskanym rodzicom pokój, ojciec chorej wyznaje, że - mimo zmęczenia po długiej podróży lotniczej z Rzymu - spał tej nocy najwyżej 15 minut, towarzysząc cały czas w modlitwie swej cierpiącej córce (2). Gdy nazajutrz, 21 marca, siostra matki dziecka, Teresa Bauman Smit, zachęciła rodzinę "do modlitwy o zdrowie chorej za przyczyną Siostry Teresy Benedykty - Edyty Stein, której imieniem została ona przecież ochrzczona, a którą Papież miał niebawem wynieść na ołtarze" (3), wszyscy krewni i przyjaciele, włącznie z siostrami karmelitankami bosymi z Bostonu, zaczęli uciekać się do wstawiennictwa Sługi Bożej. Wzruszająca jest modlitwa, którą matka dziewczynki odmówiła nad nią 22 marca około godz. 17: "Ojcze niebieski, w imię Twojego Syna Jezusa Chrystusa, przez wstawiennictwo Edyty Stein, jeżeli taka jest Twoja wola i na większą Twoją chwałę, niechaj wątroba Benedykty powróci do normalnych rozmiarów i ponownie funkcjonuje. Amen" (4). W tym samym dniu, ks. Emmanuel Ch. McCarthy - ojciec dziewczynki, przebywał w North Dakota, aby wygłosić wcześniej przyjętą konferencję nt. chrześcijańskiej non-violance. Jak sam wyznaje, ze względu na chorobę córki długo się wahał, czy nie zrezygnować z wyjazdu, Gle natchnięty słowami Jezusa skierowanymi do św. Teresy z Avila: "zajmij się moimi sprawami, a ja zajmę się twoimi", zawierzył Opatrzności (5). Podczas gdy uczestnicy sympozjum oglądali film o holokauście pt. Night and Fogg, zawierający także niektóre sceny z obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, on modlił się w kaplicy przed Najświętszym Sakramentem, prosząc Edytę Stein o pomoc w uzdrowieniu Teresy Benedykty. Tę intencję modlitewną poddał też uczestnikom sympozjum na jego zakończenie i o zdrowie córki modlił się nieustannie w czasie całej podróży powrotnej do Brockton, gdzie przybył przed samą północą 24 marca. Gdy nazajutrz, w święto Zwiastowania Pańskiego, udał się z rana do szpitala, uderzyły go "dziwne informacje lekarzy i personelu szpitalnego, które brzmiały: może się wydawać, że stan zdrowia nieco się poprawił, ale nie trzeba zbytnio ufać" (6). Potem dowiedział się, że w przed-dzień, dokładnie w tym samym czasie, w którym prosił uczestników sympozjum o modlitwę w intencji córki, ekipa lekarzy zajmująca się sprawą przeszczepu jej wątroby, poddała dziewczynkę rutynowym badaniom kontrolnym, znajdując nieoczekiwanie jej "wątrobę normalną w wymiarach i funkcjonowaniu" - jak czytamy w rejestrze lekarskim, w którym referujący lekarz dodaje: "dziecko to zrobiło nadzwyczajne postępy" (7). Pozostałe dni pobytu Teresy Benedykty w szpitalu znaczyły całkowity jej powrót do zdrowia. Ks. Emmanuel Ch. McCarthy wspomina, że "pielęgniarki i inne osoby przychodziły do jej łóżka, aby zobaczyć dziecko cudownie uzdrowione". Sprawą zajęły się środki masowego przekazu i w prasie amerykańskiej zaczęły ukazywać się artykuły o tym nadzwyczajnym wydarzeniu (8). Kanoniczne badanie cudu Ocalenie życia Teresy Benedykty McCatrhy przyciągnęło - jak wspomniałem - uwagę szerokich mas w Stanach Zjednoczonych, często jednak tylko w poszukiwaniu sensacji. Sprawą zainteresowały się dogłębniej siostry karmelitanki bose z Bostonu i ojcowie karmelici bosi z Prowincji Kalifornijskiej, tj. współsiostry i współbracia zakonni Edyty Stein, której wstawiennictwu przypisywano uzdrowienie. Poinformowali oni Postulację Generalną Zakonu w Rzymie, która po zapoznaniu się z faktami i zebraniu dokumentacji, zwróciła się 12 sierpnia 1991 r. do arcybiskupa Bostonu, kard. Bernarda Law, z oficjalną prośbą o ustanowienie w Kurii Archidiecezjalnej trybunału celem przeprowadzenia procesu kanonicznego w sprawie domniemanego cudu. Świadomy faktu, że uzdrowienie nastąpiło jeszcze przed beatyfikacją Edyty Stein (która - jak wiemy - odbyła się w Kolonii 1 maja 1987), ale już po ogłoszeniu Dekretu o heroiczności cnót i o męczeństwie Sł. Bożej (26 stycznia 1987), postulator generalny zwrócił się do Stolicy Apostolskie z prośbą, aby domniemany cud, jakkolwiek sprzed beatyfikacji Edyty Stein, mógł być rozpatrywany do jej kanonizacji. Kongregacja Spraw Kanonizacyjnych pozytywnie ustosunkowała się do tej prośby. Pozytywnie wniosek postulatora generalnego przyjął także arcybiskup Bostonu, który otworzył proces kanoniczny trwający od 1 czerwca 1992 do 26 kwietnia roku następnego (9). Przesłuchano w nim dwunastu świadków, wśród których byli rodzice Teresy Benedykty, jedna jej siostra i dwaj bracia, ciotka, dwaj lekarze i inni. Zeznania jednogłośnie potwierdzały nadzwyczajność przypadku. Uderza świadectwo wspomnianego wyżej dr. Ronalda E. Kleinmana, ordynatora szpitala, który będąc Żydem, wypowiedział się, że uzdrowienie dziecka było nadzwyczajne i stwierdził, że nie słyszał nigdy o Edycie Stein (10). Akta przewodu procesowego z Bostonu z załączoną dokumentacją kliniczną zostały doręczone do Rzymu i przedstawione Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych. Dekretem z 3 grudnia 1993 r. Kongregacja uznała przewód diecezjalny za ważny i poddała jego wyniki badaniu tzw. Konsulty Medycznej, składającej się z pięciu lekarzy specjalistów. Rezultaty tych badań wyrażają oficjalne orzeczenia dwóch lekarzy sądowych, wyznaczonych przez Kongregację. Pierwszy z nich, prof. Franco de Rosa, konkluduje w dniu 10 sierpnia 1994 r.: "nie wydaje się, aby istniały racje niewytłumaczalności w przebiegu analizowanego przypadku klinicznego" (11). Do podobnych konkluzji dochodzi w dniu 12 października tego samego roku prof. Lorenzo Bonomo: "wyleczenie da się wytłumaczyć kryteriami lekarskimi, ponieważ tylko 5% przypadków takiego zatrucia osiąga niewydolność organizmu tak wysoką że prowadzi ona do śmiertelnej niewydolności epatycznej" (12). Orzeczenia te nie usatysfakcjonowały postulacji generalnej, która poprosiła Kongregację o możliwość przedstawienia dokumentacji uzupełniającej w sprawie uzdrowienia i otrzymała na to przychylną odpowiedź. W dniu 11 lutego 1996 r. postulator generalny przedłożył arcybiskupowi Albertowi Bovone, pro-prefektowi Kongregacji wyjaśnienia dr. Ronalda E. Kleinmana oraz opinię dr. James F. McDonough - biegłego w procesie prowadzonym w Kurii Arcybiskupiej w Bostonie (13), prosząc go równocześnie o ustanowienie nowej Konsulty Medycznej w sprawie zbadania domniemanego cudu. W odpowiedzi na przedłożone dokumenty, Kongeracja postanowiła zorganizować spotkanie lekarzy - członków Konsulty Medycznej analizującej zagadnienie, z dr. Ronaldem E. Kleinmanem, aby mógł odpowiedzieć on na ich pytania. Spotkanie to nastąpiło w siedzibie Kongregacji 6 czerwca 1996 r., i przewodniczył mu pro-prefekt dykasterii. W wyniku dyskusji prof. Franco de Rosa, po zapoznaniu się z nowymi dokumentami, zmienił swoje poprzednie orzeczenie i wypowiedział się za niewytłumaczalnością uzdrowienia w świetle wiedzy medycznej. Pozostali lekarze nie zmienili swego punktu widzenia (14). Na wniosek postulacji generalnej, Kongregacja wydała w dniu 22 listopada 1996 r. reskrtypt zwołujący nową konsultę lekarską w tej sprawie, mianując jej ponensem prof. F. de Rosa, pozbawionego równocześnie prawa głosowania. Dyskusja nowej konsulty nastąpiła 16 stycznia 1997 r. Tym razem, po dogłębnym zapoznaniu się z materiałem procesowym i klinicznym, oraz po wysłuchaniu dodatkowych wyjaśnień prof. F. de Rosa, lekarze wypowiedzieli się jednogłośnie za nadzwyczajnością trwałego i nie pozostawiającego żadnych skutków choroby wyzdrowienia. W dniu 25 lutego 1997 r., podczas dyskusji teologów konsultorów Kongregacji, przy sześciu głosach pozytywnych i jednym zawieszającym, wykazano ścisły związek przyczynowy między wezwaniem pośrednictwa Edyty Stein a uzdrowieniem, i przyznano, że rzeczywiście jej wstawiennictwu należy przypisać cud (15). Wyniki dyskusji zostały następnie przedłożone osądowi kardynałów - członków Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych, którzy na zebraniu plenarnym w dniu 18 marca 1997 r. jednogłośnie potwierdzili wyniki obydwu poprzednich dyskusji, pozwalając równocześnie na ogłoszenie Dekretu o cudzie za przyczyną bł. Teresy Benedykty od Krzyża (Edyty Stein). * * * (1) Por. Congregatio de Causis Sanctorum, Prot. N. 1182. Colonien. Canonizationis Beatae Teresiae Benedictae a Cruce (in saec. Edith Stein). Positio super miraculo. Roma 1997, Fattispecie Cronologica, s. 1-25. (2) Por. tamże, Summarium super miro, s. 717-718. (3)Tamże, s. 732. (4) Tamże, s. 735. Oto tekst w oryginale: "Dear Heavenly Father, in the name of your Son, Jesus Christ, trough the intercession of Edith Stein if it be according to Your Will for Your greater glory, may Benedicta's liver return to normal size and normal functioning. Amen". (5) Por. tamże, s. 720. (6) Tamże, s. 723. (7) Tamże. (8) Por. dla przykładu: tygodnik "Church world" 43(1987); miesięcznik "Catholic Digest" 10(1988); kwartalnik "Carmelite Digest", nr 1/2 (1988). (9) Por. tamże, Summerium ex Processo Bostoniensi, s. 1-694. (10) Por. tamże, s. 168, 173 i 188. (11) Tamże, ludicium medicum legale, s. 5. (12) Tamże, s. 3. (13) Por. tamże, Documentazione esibita dalia postulazione dopo leperizie ex officio, s. 1-31. (14) Por. tamże, Relazione sulla seduta delia Consulta Medica, s. 7. (15) Por. tamże, Relatio et vota congressus peculiaris super miro, s. 4-38. Karmel, 2(63) 1997 o. Szczepan Praśkiewicz OCD Refleksja nad uroczystością kanonizacji Edyty Stein Prowincjał Krakowskiej Prowincji Karmelitów Bosych Wiadomość o kanonizacji bł. Teresy Benedykty od Krzyża, wyznaczonej przez Stolicę Apostolską na niedzielę 11 października, a podana wiosną br., obiegła cały świat i została przyjęta z entuzjazmem przede wszystkim wśród Polaków. Nowa Święta Kościoła powszechnego przyszła bowiem na świat w piastowskim Wrocławiu, a swoją heroiczną wierność Chrystusowi, w którym - jako Żydówka - uznała Mesjasza zapowiadanego przez Proroków i Mędrców Izraela, przypieczętowała męczeńską śmiercią w komorze gazowej oświęcimskiego obozu koncentracyjnego. Poszła do końca bolesną drogą męczeństwa swego narodu Podczas spotkania z Żydami w Moguncji w listopadzie 1980 r., Ojciec Święty Jan Paweł II, mówiąc o wzajemnej miłości i szacunku, które powinny łączyć wyznawców religii monoteistycznych, przypomniał, że "chrześcijanie, mimo prześladowań i narażenia własnego życia, rozumieli cierpienia swych żydowskich braci, i spieszyli im z pomocą". Kontynuując, Namiestnik Chrystusa zaznaczył, że świadomie przywołuje ich pamięć, albowiem pragnie wyrazić względem nich słowa podziękowania. "Szczególnie zaś czynię to względem tych - podkreślił wtenczas Papież - którzy, podobnie jak na przykład Edyta Stein, w zakonie siostra Teresa Benedykta od Krzyża, mimo że chrześcijanie, w poczuciu swojej przynależności do narodu żydowskiego, poszli do końca bolesną drogą męczeństwa swych braci i sióstr. Chwała ich będzie zawsze żywa". Siedem lat później, 1 maja 1987 r., beatyfikując Edytę Stein na stadionie Mogensdorf w Kolonii, Papież-Pielgrzym nazwał nową Błogosławioną "wielką Córką Izraela i Karmelu". Witając Ojca Świętego, miejscowy arcybiskup, nie żyjący już kard. Hoffner, wypowiedział znamienne słowa: "Tak jak męczennik Oświęcimia św. Maksymilian Kolbe stał się u Boga orędownikiem pojednania Polaków i Niemców, tak prosimy, by Edyta Stein stała się przed Panem orędowniczką pojednania Żydów i Niemców". Edyta Stein była trzecią ofiarą nazizmu osiągającą chwałę ołtarzy. Pierwsi dwaj święci z hitlerowskich obozów koncentracyjnych to wspomniany powyżej o. Maksymilian Kolbe i bł. Tytus Brandsma, holenderski karmelita, zamordowany w Dachau. Dziś mamy ich o wiele więcej, m.in. bł. Michała Kozala, i trwa proces gloryfikacji razem z nim wielu naszych rodaków, którzy świadcząc o Chrystusie polegli z rąk hitlerowców. Śmiem jednak powiedzieć, że wyniesienie na ołtarze Edyty Stein ma - mimo wszystko - wymowę o wiele większą niż pozostałe, gdyż była ona Żydówką. Ojciec Święty, jak sam wyznał to publicznie w czasie audiencji generalnej po powrocie z Niemiec, bardzo się cieszył z beatyfikacji tej męczennicy Oświęcimia. Nie przypuszczał z pewnością, że jemu także, po upływie jedenastu lat, dane będzie zaliczyć Edytę Stein w poczet świętych. Miłość Chrystusa prowadzi przez cierpienie "Nowa Święta uczy nas, że miłość Chrystusa prowadzi przez cierpienie" - powiedział Papież w homilii kanonizacyjnej na placu św. Piotra, w niedzielę 11 października, niejako w przededniu 20. rocznicy swego pontyfikatu. Zgromadzonym licznie pielgrzymom, wśród których dominowali Niemcy, Jan Paweł II przypomniał okropności ostatniej wojny, i stawił im przed oczy doskonały wzór zaangażowania na rzecz pokoju, dążenia do wolności i poszukiwania prawdy: "Kontemplujemy dziś świadectwo życia i śmierci Edyty Stein, Teresy Benedykty od Krzyża, i z wdzięcznym i radosnym sercem, jakkolwiek zaciemnionym wspomnieniem tragedii i śmierci, która dotknęła tak wielu naszych braci, mężczyzn i kobiet (...), dziękujemy Bogu za dar nowej Świętej (...), która jest dla nas wzorem zaangażowania w służbie wolności i w poszukiwaniu prawdy". Ojciec Święty nie pominął karmelitańskiej tożsamości siostry Teresy Benedykty: "Obok Teresy z Avila i Teresy z Lisieux, ta nowa Teresa wpisuje się w poczet świętych mężów i kobiet, którzy są chlubą zakonu karmelitańskiego". Uroczystą Mszę św. kanonizacyjną Jan Paweł II sprawował w promieniach jesiennego słońca na placu św. Piotra. Z Papieżem koncelebrowało czterech kardynałów (wśród nich kard. Franciszek Macharski z Krakowa i kard. Henryk Gulbinowicz z Wrocławia), siedmiu biskupów (z abp. Paulem Dahdah O.C.D., łacińskim arcybiskupem Bagdadu i bp. Tadeuszem Rakoczym, ordynariuszem diecezji bielsko-żywieckiej, na terenie której znajduje się Oświęcim), i siedmiu kapłanów (m.in. o. Kamil Maccise, przełożony generalny O.C.D., o. Joseph Chalmers, przeor generalny ojców karmelitów, o. Jan Brzana, prowincjał warszawskiej prowincji O.C.D. i ks. Emanuel McCarthy, melchita, ojciec czternastoletniej Teresy Benedykty McCarthy z Bostonu, uzdrowionej za przyczyną nowej Świętej)1. Posługę akolitów pełnili w czasie uroczystości klerycy z Międzynarodowego Kolegium Teologicznego Karmelitów Bosych. Formułę kanonizacji, poprzedzoną prośbą prefekta Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych, abp. J. Saraiva Martins, i odczytaną przez niego biografią nowej Świętej, Namiestnik Chrystusa odmówił po akcie pokutnym. Wzniosły się ku niebu radosne oklaski wszystkich zgromadzonych, podczas gdy chór sykstyński zaintonował uroczyste "Gloria". Do Papieża podeszli z wyrazami wdzięczności: prefekt Kongregacji, ojciec postulator Symeon od św. Rodziny i adwokat konsystorialny Giulio Dante. Nieopodal ołtarza specjalne miejsca zajmowało 26 kardynałów i prawie stu arcybiskupów i biskupów, spośród których wymieńmy kardynałów B. Gantin, dziekana kolegium kardynalskiego, E. Martinez Somalo, karmerlinga św. Kościoła rzymskiego, J. Ratzingera, prefekta Kongregacji Nauki Wiary, G. M. Sterzinskiego, arcybiskupa Berlina, J.M. Lustigera, metropolitę paryskiego, oraz arcybiskupa E. Nowaka, sekretarza Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych i biskupów karmelitańskich: Adeodata Micallef z Kuwejtu, Paula Basim z Bejrutu, G. Gauchera z Lisieux i Filipa Boyce z Raphoe w Irlandii. W sektorze zarezerwowanym dla duchowieństwa dominowali zakonni współbracia Świętej, tj. karmelici bosi. Nie zabrakło także przedstawicielek sióstr karmelitanek bosych, zwłaszcza z Niemiec i z Holandii, tj. z miejsc gdzie Edyta Stein wstąpiła do Karmelu (Kolonia) i gdzie została aresztowana (Echt). Przybyła także, w towarzystwie swej przeoryszy z klasztoru w Bornem Sulinowie, s. Elżbiety Kolinko, tłumaczka pism Edyty Stein na język polski i autorka poczytnych książek o nowej Świętej Karmelu - s. Immakulata Adamska, która przyjęła z rąk Papieża Komunię św. w czasie ceremonii. Liczniejsze, bo wolne od papieskiej klauzury, były siostry karmelitanki z różnych zgromadzeń prowadzących życie czynne, w tym polskie Karmelitanki Dzieciątka Jezus, które włączyły się czynnie do liturgii, uczestnicząc m.in. w procesji z darami. Polskim karmelitom bosym przybyłym na kanonizację w liczbie dwudziestu, oraz pielgrzymkom autokarowym zorganizowanym przez klasztory prowincji warszawskiej (2 autokary z Łodzi i 1 z Wrocławia) i przez Kurię Prowincjalną Prowincji Krakowskiej (2 autokary), przewodniczyli o. Jan Brzana, prowincjał z Warszawy, z sekretarzem Kurii Prowincjalnej o. Grzegorzem Malcem, a także o. Albert Wach, radny prowincjalny z Czernej k. Krakowa i o. Anastazy Gęgotek, rektor Wyższego Seminarium Karmelitów Bosych z Lublina. Należy też odnotować pielgrzymki zorganizowane przez polskich karmelitów bosych pracujących na obczyźnie, tj. 40-osobową grupę z Munster w Stanach Zjednoczonych, przybyłą z kustoszem tamtejszego sanktuarium, o. Tomaszem Bałysem, oraz 18-osobową pielgrzymkę z parafii św. Maksymiliana Kolbe z Monachium, której przewodniczyli miejscowi duszpasterze: o. Zdzisław Florek i o. Adam Pawlikowski. Nie sposób pominąć milczeniem udziału korpusu dyplomatycznego akredytowanego przy Stolicy Apostolskiej w kanonizacji Męczennicy Oświęcimia. Poczytne miejsce wśród dyplomatów i władz świeckich zajął ustępujący kanclerz Niemiec, Helmut Kohl, oraz premier Rzeczypospolitej, Jerzy Buzek z małżonką. Nie zabrakło delegacji ambasady Izraela przy Stolicy Apostolskiej. W liturgii uczestniczyli obaj prefekci Domu Papieskiego, tj. biskupi: James M. Harvey i Stanisław Dziwisz, oraz ks. prałat Mieczysław Mokrzycki, drugi osobisty sekretarz Ojca Świętego. Szczególnymi oklaskami powitano podczas uroczystości kanonizacyjnych Teresę Benedyktę McCarthy, uzdrowioną przez Edytę Stein w 1987 roku i przybyłą na kanonizację ze swymi rodzicami i jedenaściorgiem rodzeństwa. Podobnie jak przed jedenastu laty w Kolonii, tak samo i obecnie, w uroczystości na placu św. Piotra byli obecni liczni członkowie rodziny Stein (150 osób), w większości ze Stanów Zjednoczonych, gdzie emigrowali bracia Edyty. Po koncercie, który odbył się wieczorem w dniu kanonizacji, archidiecezja z Kolonii podjęła krewnych nowej Świętej gościnną kolacją w jednym z rzymskich hospicjów. Obok arcybiskupa Kolonii, kard. J. Meisnera, gościom towarzyszył także ojciec Kamil Maccise, prepozyt generalny karmelitów bosych. Męczennicy Oświęcimia prowadzą ku lepszej przyszłości Na zakończenie Mszy św. kanonizacyjnej Ojciec Święty przewodniczył południowej modlitwie "Anioł Pański", którą poprzedził krótkim rozważaniem, cytując niektóre myśli nowej Świętej o Matce Najświętszej. Przed udzieleniem błogosławieństwa Papież pozdrowił pielgrzymów w kilku językach. Zwrócił się także do Polaków: "Raduję się, iż dane mi jest przeżywać ten uroczysty dzień, kanonizację Edyty Stein - siostry Teresy Benedykty od Krzyża, męczennicy Oświęcimia. Przypominam sobie, że w 1982 r. również w październiku, dane mi było na tym samym miejscu kanonizować Maksymiliana Marię Kolbego. Zawsze byłem przekonany, że to jest dwoje męczenników Oświęcimia, którzy razem z sobą prowadzą nas ku przyszłości: Maksymilian Maria Kolbe i Edyta Stein - siostra Teresa Benedykta od Krzyża". Dzień ten zakończył się uroczystym "Te Deum" Dziękczynienie za kanonizację Męczennicy Oświęcimia rozbrzmiewało w Rzymie w wielu środowiskach i w wielu językach. Już o godz. 16.00 w niedzielę, kard. Gulbinowicz przewodniczył uroczystej koncelebrze w języku polskim w kościele Ducha Świętego w Rzymie, w pobliżu Watykanu. Celebrans przypomniał związki nowej Świętej z Wrocławiem, jej rodzinnym miastem. Wkrótce po Mszy św., bo o godz. 18.00 uczestnicy kanonizacji zostali zaproszeni do Auli Pawła VI w Watykanie na koncert z okazji kanonizacji i 20-lecia pontyfikatu Ojca Świętego, w wykonaniu Orkiestry Symfonicznej Mitteldeutscer Rundfunk, pod dyrekcją H. Armana i K. Pendereckiego. Koncert zakończył się "Te Deum" Pendereckiego, po którym przemówił Ojciec Święty. Dziękując artystom, Papież pozdrowił wszystkich zgromadzonych, ze szczególnym uwzględnieniem Żydów i krewnych Edyty Stein, w której wskazał zarówno przykład jak i przewodniczkę na drogach poszukiwania prawdy. "Dzień dzisiejszy, który był świadkiem wyniesienia do chwały ołtarzy Teresy Benedykty od Krzyża - Edyty Stein, zakończył się słusznie uroczystym "Te Deum" - powiedział Jan Paweł II. Opuszczając Watykan, wszyscy podziwiali oświetloną kopułę bazyliki św. Piotra, a zwłaszcza jej fasadę, gdzie w loży głównej, pomiędzy dwoma potężnymi rusztowaniami, ustawionymi ze względu na prace renowacyjne przed zbliżającym się Jubileuszem Roku 2000, wisiała ogromna fotografia nowej Świętej, przyodzianej w habit Karmelu. "Te Deum" za kanonizację Edyty Stein trwało w Rzymie jeszcze przez następne dwa dni. W poniedziałek rano dziękczynną Eucharystię w bazylice św. Piotra sprawowali kardynałowie i biskupi niemieccy. Homilię natomiast wygłosił o. generał Kamil Maccise, który wczesnym popołudniem tego samego dnia przewodniczył Mszy św. dla pielgrzymów języka angielskiego w rzymskiej bazylice św. Teresy od Jezusa, przy Kurii Generalnej Karmelitów Bosych. Wśród koncelebransów tej Mszy św. był m.in. ks. bp Ryszard Karpiński z Lublina, który wcześniej nawiedził Generalny Sekretariat ds. Misji Karmelitańskich. Wieczorem w poniedziałek miała miejsce w bazylice św. Teresy jeszcze Msza św. dziękczynna dla pielgrzymów włoskich, którą odprawił o. Flavio Caloi, wikariusz generalny zakonu. Dla karmelitańskich grup z Polski sprawowano natomiast Eucharystię w kościele klasztornym sióstr karmelitanek bosych "Regina Coeli". Głównym jej celebransem i kaznodzieją był o. Albert Wach, radny prowincjalny. We wtorek Msze św. dziękczynne za kanonizację odprawiono w kościele św. Ignacego (dla Niemców i Holendrów, pod przewodnictwem bpa A. Schlembacha) i w bazylice św. Teresy (po włosku, z homilią o. generała Kamila Maccise). Triduum zakończyło się we środę uroczystą Mszą św. pontyfikalną, celebrowaną przez abpa J. Saraiva Martins, prefekta Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych, w bazylice św. Pawła za Murami. Odnotujmy, że kanonizację poprzedziło sympozjum pt. "Edyta Stein - świadek na dzisiaj, prorok na jutro", które odbyło się w dniach od 7 do 9 października w Papieskim Instytucie Duchowości "Teresianum" w Rzymie. "Wiedza Krzyża" i droga krzyża W niedzielę Męki Pańskiej 1939 r. s. Teresa Benedykta od Krzyża poprosiła przełożoną o pozwolenie, aby mogła się oddać Chrystusowi jako ofiara ekspiacyjna za swój naród. W międzyczasie pisała znany traktat Scientia Crucis - "Wiedza Krzyża", gdzie zaznaczyła, że "prawdziwą wiedzę krzyża zdobywa się tylko wtedy, gdy się doświadczy krzyża". I niezwłocznie dodała: "Od początku byłam o tym przeświadczona i powiedziałam z całego serca: Ave Crux, spes unica (Witaj Krzyżu, jedyna nadziejo). Zatem nie tylko "wiedza krzyża", ale - i to przede wszystkim - "droga krzyża"! Posiadając taką dojrzałość ducha, na 3 dni przed aresztowaniem, Męczennica Oświęcimia, nowa Święta Karmelu wyznała: "Cokolwiek się stanie, na wszystko jestem gotowa. Nie trzeba się o mnie martwić. Jestem przecież w rękach Bożych. (...) Świat składa się z przeciwieństw, ale w końcu nic z nich nie pozostanie. Ostanie się tylko wielka miłość! Idziemy za nasz naród! Gdybym nie podzieliła losu mych braci, moje życie byłoby zmarnowane! Twój lud, Panie, Twego Izraela, biorę głęboko w moje własne serce. W ukryciu modląc się i spalając się w ofierze, chcę go doprowadzić do Serca Zbawiciela". Z takimi uczuciami i z takim nastawieniem wewnętrznym nowa Święta Karmelu szła do komory gazowej. Wiedziała, że po owym uniżeniu (kenosis), podjętym na wzór uniżenia samego Chrystusa, który exinanivit semetipsum formam servi accipiens (Flp 2,7) nadejdzie też dla niej dies exaltationis, podobnie jak to nastąpiło z Chrystusem, którego po Wielkim Piątku Bóg wywyższył i dał Mu imię, które jest ponad wszelkie imię (Flp 2,9). Wywyższeniem Edyty Stein stała się jej kanonizacja, stanowiąca nieomylną pieczęć Urzędu Nauczycielskiego nad autentycznością wiedzy i drogi Krzyża, przeżytych jako droga własnego uświęcenia przez Świętą Karmelitankę. Kanonizacja ta, dokonana przez Papieża-Polaka w przededniu dwudziestolecia jego pontyfikatu, zachęca nas do ustawicznej wierności Chrystusowemu Krzyżowi w pełnieniu naszej misji, wytyczonej nam przez Opatrzność, u progu trzeciego tysiąclecia chrześcijaństwa. Święta Teresa Benedykta od Krzyża Współpatronka Europy Odczytując "Motu proprio" z dnia 1 października 1999 r. Ojciec Święty Jan Paweł II uroczyście ogłosił św. Teresę Benedyktę od Krzyża współpatronką kontynentu europejskiego obok św. Katarzyny ze Sieny i św. Brygidy Szwedzkiej. Te wielkie kobiety wstawiają się za naszym kontynentem u Boga obok patronów Europy: świętych Benedykta, Cyryla i Metodego. Powodem wyboru karmelitanki, według słów Papieża, jest fakt, że swoim życiem uwidacznia rozwój społeczny kobiety; ponadto świadczy o wielkiej odwadze w solidarnym dzieleniu cierpienia, które spotkało jej naród w czasie holokaustu. Edyta jest także znakiem głębokiej potrzeby ekumenizmu, który Kościół nieustannie rozwija. Jan Paweł II List Apostolski Motu Proprio ogłaszający św. Brygidę Szwedzką, św. Katarzynę ze Sieny i św. Teresę Benedyktę od Krzyża Współpatronkami Europy 1. Nadzieja zbudowania świata bardziej sprawiedliwego i godnego człowieka, szczególnie żywo odczuwana w obliczu bliskiego już trzeciego tysiąclecia, winna łączyć się ze świadomością, że na nic zdałyby się ludzkie wysiłki, gdyby nie towarzyszyła im łaska Boża: "Jeżeli Pan domu nie zbuduje, na próżno się trudzą ci, którzy go wznoszą" (Ps 127 , 1). Muszą zdawać sobie z tego sprawę także ci, którzy w ostatnich latach zastanawiają się, jaki nowy kształt należy nadać Europie, aby ten stary kontynent mógł wykorzystać bogactwa przeszłości, uwalniając się zarazem od jej smutnego dziedzictwa, a przez to odpowiedzieć w sposób twórczy, ale zakorzeniony w najlepszych tradycjach, na potrzeby zmieniającego się świata. Nie ulega wątpliwości, że w złożonej historii Europy chrześcijaństwo stanowi element kluczowy i decydujący, oparty na solidnym fundamencie tradycji klasycznej i ulegający w kolejnych wiekach wielorakim wpływom różnych nurtów etniczno-kulturowych. Wiara chrześcijańska ukształtowała kulturę kontynentu i splotła się nierozerwalnie z jego dziejami, do tego stopnia że nie sposób ich zrozumieć bez odniesienia do wydarzeń, jakie dokonały się najpierw w wielkiej epoce ewangelizacji, a następnie w kolejnych stuleciach, w których chrześcijaństwo, mimo bolesnego rozdziału między Wschodem a Zachodem, zyskało trwałą pozycję jako religia Europejczyków. Także w okresie nowożytnym i współczesnym, kiedy to jedność religijna stopniowo zanikała, zarówno na skutek kolejnych podziałów między chrześcijanami, jak i procesu oddalania się kultury od wiary, rola tej ostatniej była nadal znacząca. Na drodze ku przyszłości nie można lekceważyć tego faktu, chrześcijanie zaś powinni go sobie na nowo uświadomić, aby ukazywać jego trwały potencjał. Mają oni obowiązek wnosić właściwy sobie wkład w budowę Europy, który będzie tym cenniejszy i skuteczniejszy, im bardziej oni sami będą zdolni do odnowy w świetle Ewangelii. Staną się w ten sposób kontynuatorami długiej historii świętości, która objęła różne regiony Europy w ciągu minionych dwóch tysiącleci i której najwybitniejsi tylko przedstawiciele zostali oficjalnie uznani za świętych i postawieni za wzór wszystkim. Nie sposób bowiem zliczyć chrześcijan, którzy wiodąc życie prawe i uczciwe, przeniknięte miłością Boga i bliźniego, osiągnęli na drodze różnych powołań konsekrowanych i świeckich prawdziwą świętość, bardzo rozpowszechnioną, chociaż ukrytą. 2. Kościół nie wątpi, że właśnie ten skarbiec świętości jest sekretem jego przeszłości i nadzieją na przyszłość. To w nim wyraża się najlepiej dar Odkupienia, dzięki któremu człowiek zostaje uwolniony od grzechu i zyskuje możliwość nowego życia w Chrystusie. To w nim Lud Boży wędrujący przez dzieje znajduje niezawodne oparcie, czuje się bowiem głęboko zjednoczony z Kościołem chwalebnym, który w niebie śpiewa hymn ku czci Baranka (por. Ap 7, 9-10), a zarazem wstawia się za wspólnotą pielgrzymującą na ziemi. Dlatego od najdawniejszych czasów Lud Boży patrzy na świętych jako na swoich opiekunów. Ukształtowała się też - z pewnością nie bez wpływu Ducha Świętego - szczególna praktyka: na prośbę wiernych, przychylnie przyjmowaną przez pasterzy, lub też z inicjatywy samych pasterzy poszczególne Kościoły, regiony i nawet całe kontynenty były oddawane pod specjalny patronat wybranych świętych. W tej perspektywie oraz w kontekście II Specjalnego Zgromadzenia Synodu Biskupów poświęconego Europie i bliskiego już Wielkiego Jubileuszu Roku 2000, uznałem, że chrześcijanie Europy, przeżywający wraz z wszystkimi innymi mieszkańcami kontynentu tę chwilę epokowego przełomu, budzącego wielkie nadzieje, ale także pewne obawy, mogą czerpać duchowy pożytek z kontemplacji i przyzywania świętych, którzy w jakiś szczególny sposób reprezentują ich historię. Dlatego po stosownej konsultacji i w nawiązaniu do decyzji podjętej 31 grudnia 1980 r., kiedy to ogłosiłem współpatronami Europy - obok św. Benedykta - dwóch świętych pierwszego tysiąclecia, braci Cyryla i Metodego, pionierów ewangelizacji na Wschodzie, postanowiłem włączyć do grona niebieskich patronów kontynentu trzy postaci równie mocno związane z kluczowymi okresami drugiego tysiąclecia, zbliżającego się już do końca: św. Brygidę Szwedzką, św. Katarzynę ze Sieny i św. Teresę Benedyktę od Krzyża. Trzy wielkie święte, trzy kobiety, które w różnych epokach - dwie w samym sercu średniowiecza, jedna zaś w naszym stuleciu - wyróżniły się czynną miłością do Kościoła Chrystusowego i świadectwem o Jego Krzyżu. 3. Panorama świętości jest oczywiście tak bogata i różnorodna, że nowych patronów można by szukać także wśród innych wybitnych postaci, jakimi może się poszczycić każda epoka i każda część kontynentu. Uważam jednak, że szczególnie znamienny jest tu fakt, iż wybór padł na kobiece wzorce świętości, zgadza się to bowiem z opatrznościową tendencją, coraz silniejszą w Kościele i społeczeństwie naszych czasów, do pełniejszego uznania godności kobiety i właściwych jej darów. W rzeczywistości Kościół od początku swoich dziejów uznawał rolę i misję kobiety, choć czasem ulegał też wpływom kultury, która nie zawsze poświęcała jej należytą uwagę. Jednakże wspólnota chrześcijańska dojrzewała stopniowo także pod tym względem i właśnie świętość odegrała w tym procesie decydującą rolę. Bodźcem była tu zawsze ikona Maryi, "kobiety doskonałej", Matki Chrystusa i Kościoła. Także jednak odwaga męczenniczek, które ze zdumiewającą siłą ducha stawiały czoło najokrutniejszym torturom, świadectwo kobiet praktykujących z przykładną gorliwością życie ascetyczne, codzienna służba żon i matek w "Kościele domowym", którym jest rodzina, charyzmaty licznych mistyczek, które przyczyniły się do pogłębienia wiedzy teologicznej - wszystko to stało się dla Kościoła cennym znakiem, pomagającym mu pojąć w pełni Boży zamysł wobec kobiety. Zamysł ten został już zresztą jednoznacznie wyrażony na kartach Pisma Świętego, zwłaszcza poprzez postawę Chrystusa opisaną w Ewangelii. Zgodna z nim jest także decyzja ogłoszenia św. Brygidy Szwedzkiej, św. Katarzyny ze Sieny i św. Teresy Benedykty od Krzyża Współpatronkami Europy. Natomiast konkretny powód, dla którego wybrałem te właśnie postaci, kryje się w samym ich życiu. Ich świętość bowiem urzeczywistniła się w określonych kontekstach historycznych i geograficznych, które sprawiają, że są to postaci szczególnie ważne dla kontynentu europejskiego. Św. Brygida kieruje nasze myśli ku północnym krańcom Europy, gdzie styka się ona niejako z innymi częściami świata i skąd święta wyruszyła w drogę do Rzymu. Katarzyna ze Sieny stała się równie szeroko znana ze względu na rolę, jaką odegrała w okresie, gdy Następca Piotra rezydował w Awinionie: doprowadziła mianowicie do końca duchowe dzieło rozpoczęte przez Brygidę, stając się orędowniczką powrotu papieża do właściwej siedziby przy grobie Księcia Apostołów. Wreszcie Teresa Benedykta od Krzyża, niedawno kanonizowana, nie tylko związana była z różnymi krajami Europy, ale całym swoim życiem - jako myślicielka, mistyczka i męczenniczka - przerzuciła jak gdyby most między swoim żydowskim pochodzeniem a wiarą w Chrystusa, prowadząc z niezawodną intuicją dialog ze współczesną myślą filozoficzną, a na koniec stając się przez męczeństwo - w obliczu straszliwej hańby Shoah - rzeczniczką racji Boga i człowieka. Stała się w ten sposób symbolem przemian dokonujących się w człowieku, kulturze i religii, w których kryje się sam zarodek tragedii i nadziei kontynentu europejskiego. 4. Pierwsza z tych trzech wielkich postaci, Brygida, urodziła się w rodzinie arystokratycznej w 1303 r. w Finsta, w szwedzkiej prowincji Uppland. Znana jest przede wszystkim jako mistyczka i założycielka Zakonu Najświętszego Zbawiciela. Nie trzeba jednak zapominać, że przez pierwszą część swego życia była osobą świecką, szczęśliwą żoną pobożnego chrześcijanina, z którym miała ośmioro dzieci. Wskazując ją jako współpatronkę Europy, pragnę, aby stała się ona bliska nie tylko tym, którzy otrzymali powołanie do szczególnej konsekracji, ale także tym, którzy zostali powołani do zwykłych powinności życia świeckiego, zwłaszcza zaś do wzniosłej i trudnej misji założenia chrześcijańskiej rodziny. Brygida nie dała się sprowadzić na manowce przez dobrobyt materialny, właściwy dla jej sfery społecznej, ale ze swym mężem Ulfem dzieliła doświadczenie wspólnego życia, w którym miłość małżeńska łączyła się z głęboką modlitwą, studium Pisma Świętego, umartwieniami, dziełami miłosierdzia. Razem założyli mały szpital, w którym często sami opiekowali się chorymi. Brygida zwykła była też osobiście usługiwać ubogim. Zyskała również uznanie dla swych talentów pedagogicznych, które miała okazję wykorzystać w okresie, gdy powołano ją do służby na dworze królewskim w Sztokholmie. Z tego doświadczenia mogła czerpać później, gdy przy różnych okazjach doradzała książętom i władcom, jak winni właściwie wypełniać swoje zadania. Przede wszystkim jednak - co zrozumiałe - skorzystały z tego jej dzieci, nieprzypadkowo zatem jedna z córek, Katarzyna, jest czczona jako święta. Jednakże ten okres "rodzinny" był tylko pierwszym etapem jej życia. Brygida zakończyła go symbolicznie w 1341 r., odbywając wraz z mężem Ulfem pielgrzymkę do Santiago de Compostela, która przygotowała ją do nowego życia. Zaczęło się ono kilka lat później, kiedy to po śmierci męża usłyszała głos Chrystusa, który powierzał jej nową misję, prowadząc ją krok po kroku drogą niezwykłych doświadczeń mistycznych. 5. Opuściwszy Szwecję w 1349 r., Brygida zamieszkała w Rzymie, stolicy Następcy Piotra. Fakt, że osiadła we Włoszech, przyczynił się zdecydowanie do "poszerzenia" jej umysłu i serca nie tylko w sensie geograficznym i kulturowym, ale nade wszystko duchowym. Odbyła pielgrzymki do wielu innych miejsc w Italii, oddając cześć relikwiom świętych. Była w Mediolanie, Pawii, Asyżu, Ortonie, Bari, Benewencie, Pozzuoli, Neapolu, Salerno, Amalfi, w sanktuarium św. Michała Archanioła na Monte Gargano. Podczas ostatniej pielgrzymki, którą podjęła w latach 1371-1372, udała się przez Morze Śródziemne do Ziemi Świętej, co pozwoliło jej zbliżyć się duchowo najpierw do wielu świętych miejsc katolickiej Europy, a później także do samych źródeł chrześcijaństwa w miejscach uświęconych przez życie i śmierć Odkupiciela. W rzeczywistości jednak Brygida przyczyniła się do budowy wspólnoty kościelnej, w szczególnie krytycznym momencie jej dziejów, nie tyle przez ową pobożną pielgrzymkę, co raczej przez swoje głębokie zrozumienie tajemnicy Chrystusa i Kościoła. Wewnętrznemu zjednoczeniu z Chrystusem towarzyszyły bowiem specjalne charyzmaty prorockie, dzięki czemu Brygida stała się punktem odniesienia dla wielu osób w Kościele swojej epoki. W Brygidzie można dostrzec moc proroctwa. Czasem w jej wypowiedziach słychać jakby echo wielkich proroków starożytności. Brygida nie lęka się przemawiać do władców i papieży, ukazując, jak zamysły Boże spełniają się w wydarzeniach historycznych. Nie szczędzi surowych napomnień także wówczas, gdy mówi o odnowie moralnej chrześcijańskiego ludu i samego duchowieństwa (por. Revelationes, IV, 49; por. także IV, 5). Niektóre aspekty tej niezwykłej aktywności mistycznej wzbudziły z biegiem czasu zrozumiałe zastrzeżenia, Kościół zaś odpowiadał na nie odsyłając do jedynego objawienia publicznego, które osiągnęło pełnię w Chrystusie i zostało miarodajnie wyrażone w Piśmie Świętym. Także doświadczenia wielkich świętych nie są bowiem wolne od ograniczeń, które zawsze towarzyszą ludzkiej recepcji głosu Bożego. Nie ma jednak wątpliwości, że chociaż Kościół nie wypowiedział się na temat poszczególnych objawień, to uznając świętość Brygidy, uznał autentyczność całości jej wewnętrznego doświadczenia. Jest ono zatem ważnym świadectwem, które ukazuje, jaką rolę może odgrywać w Kościele charyzmat przeżywany w postawie pełnego posłuszeństwa Duchowi Bożemu oraz w sposób całkowicie zgodny z wymogami komunii kościelnej. Od czasu zaś gdy Skandynawia, ojczyzna Brygidy, oderwała się od pełnej jedności ze stolicą rzymską w konsekwencji smutnych wydarzeń XVI w., postać szwedzkiej świętej stanowi ważny "łącznik" ekumeniczny, wzmocniony jeszcze przez posługę, jaką pełni na tym polu jej zgromadzenie zakonne. 6. Niewiele później żyła inna wybitna kobieta, św. Katarzyna ze Sieny, której rola w dziejach Kościoła oraz w pogłębieniu refleksji doktrynalnej nad Objawieniem oceniana jest tak wysoko, że przyznano jej nawet tytuł Doktora Kościoła. Urodzona w Sienie w 1347 r., od wczesnego dzieciństwa była obdarzona niezwykłymi łaskami, które pozwoliły jej rychło wejść na duchową drogę wytyczoną przez św. Dominika wiodącą do doskonałości dzięki modlitwie, ascezie i dziełom miłosierdzia. Miała dwadzieścia lat, gdy Chrystus objawił jej przez mistyczny symbol pierścienia małżeńskiego, że darzy ją szczególną miłością. Było to zwieńczeniem głębokiego osobistego zjednoczenia, które dojrzewało w ukryciu i kontemplacji, co prawda nie w murach klasztoru, ale dzięki nieustannemu przebywaniu w owej duchowej siedzibie, którą święta nazywała często "celą wewnętrzną". Milczenie panujące w tej celi pozwalało jej posłusznie przyjmować Boże natchnienia, ale rychło dało też początek niezwykłej aktywności apostolskiej. Wiele osób, w tym także duchowni, tworzyło krąg jej uczniów, uznając jej dar duchowego macierzyństwa. Listy Katarzyny docierały do różnych części Włoch i do całej Europy. Młoda sienenka potrafiła bowiem z głęboką znajomością rzeczy i bardzo żywym językiem mówić o najistotniejszych problemach kościelnych i społecznych swojej epoki. Katarzyna niestrudzenie dążyła do rozwiązania licznych konfliktów, nękających społeczeństwo jej epoki. Z tą pokojową kampanią docierała do władców Europy, takich jak król Francji Karol V, Karol z Durazzo, Elżbieta Węgierska, król Węgier i Polski Ludwik Wielki, Joanna Neapolitańska. Znamienne było jej wystąpienie na rzecz pojednania Florencji z papieżem. Ukazując zwaśnionym stronom "Chrystusa ukrzyżowanego i słodką Maryję", Katarzyna dowodziła, że w społeczeństwie kierującym się wartościami chrześcijańskimi żaden przedmiot sporu nie jest na tyle poważny, aby wolno było stawiać prawo siły ponad racjami rozumu. 7. Katarzyna jednak zdawała sobie dobrze sprawę, że do takiego wniosku nie mogły dojść umysły, które nie zostały najpierw ukształtowane przez moc Ewangelii. Wynikała stąd pilna potrzeba przemiany obyczajów, którą święta zalecała wszystkim bez wyjątku. Królom przypominała, że nie wolno im rządzić tak, jak gdyby państwo było ich "własnością": świadomi, że będą musieli zdać sprawę przed Bogiem ze swoich rządów, władcy winni raczej zabiegać o zachowanie "świętej i prawdziwej sprawiedliwości" i stawać się "ojcami ubogich" (por. List n. 235 do króla Francji). Sprawowanie władzy nie może być bowiem oderwane od praktyki miłosierdzia, które stanowi samo sedno życia osobistego i władzy politycznej (por. List n. 357 do króla Węgier). Z taką samą mocą Katarzyna zwracała się do duchownych wszystkich stopni, aby domagać się jak najściślejszego przestrzegania zasad w życiu i w posłudze pasterskiej. Niezwykłe wrażenie sprawia jej swobodny, zdecydowany i ostry ton, jakim napomina księży, biskupów i kardynałów. Należy wyrwać - głosiła - gnijące rośliny z ogrodu Kościoła i zastąpić je "młodymi sadzonkami", świeżymi i pachnącymi. Czerpiąc moc ze swej zażyłości z Chrystusem, święta ze Sieny nie wahała się otwarcie ukazywać samemu papieżowi, którego darzyła gorącą miłością jako "słodkiego Chrystusa na ziemi", woli Bożej, nakazującej mu odrzucić wątpliwości podyktowane przez doczesną roztropność i światowe interesy i powrócić z Awinionu do Rzymu, do grobu św. Piotra. Równie gorliwie Katarzyna zabiegała o usunięcie podziałów, jakie pojawiły się po wyborze kolejnego papieża, następcy zmarłego Grzegorza XI: także w tym przypadku powoływała się z pasją na bezwarunkową konieczność zachowania komunii. To był najwyższy ideał, którym kierowała się przez całe życie, oddając się bez reszty służbie Kościołowi. Sama da o tym świadectwo na łożu śmierci w obecności swoich duchowych synów: "Zachowajcie przekonanie, że oddałam życie dla świętego Kościoła" (bł. Rajmund z Kapuy, Vita di santa Caterina da Siena , księga III, rozdz. IV). 8. Edyta Stein - św. Teresa Benedykta od Krzyża - przenosi nas w zupełnie inny kontekst historyczno-kulturowy, a mianowicie w samo centrum naszego burzliwego stulecia, przypominając nadzieje, jakie z nim wiązano, ale ukazując też jego sprzeczności i klęski. Inaczej niż Brygida i Katarzyna, Edyta nie wywodziła się z rodziny chrześcijańskiej. Wszystko w niej jest wyrazem udręki poszukiwania i trudu egzystencjalnego "pielgrzymowania". Nawet wówczas, gdy odnalazła już prawdę w pokoju życia kontemplacyjnego, musiała przeżyć do końca tajemnicę krzyża. Urodziła się w 1891 r. w rodzinie żydowskiej we Wrocławiu, należącym wówczas do Niemiec. Jej zainteresowanie filozofią i odejście od praktyk religijnych, w które wdrożyła ją matka, pozwalało przypuszczać, że pójdzie raczej drogą czystego "racjonalizmu", a nie świętości. Jednakże dar łaski czekał na nią właśnie w zawiłościach filozofii: włączywszy się w nurt myśli fenomenologicznej, Edyta Stein potrafiła dostrzec w niej odpowiedź na wymogi rzeczywistości obiektywnej, która nie zostaje bynajmniej wchłonięta przez podmiot, ale jest uprzednia wobec niego i stanowi miarę jego poznania, należy ją zatem badać w postawie skrupulatnego obiektywizmu. Trzeba się w nią wsłuchiwać, odkrywając ją zwłaszcza w człowieku dzięki zdolności do "wczucia" (słowo szczególnie drogie Edycie), która pozwala w pewnej mierze przyswoić sobie doświadczenia drugiego człowieka (por. E. Stein, O zagadnieniu wczucia, Kraków 1988). Właśnie dzięki tej postawie uważnego słuchania Edyta zetknęła się z jednej strony ze świadectwami chrześcijańskiego doświadczenia duchowego, pozostawionymi przez św. Teresę z Avili i innych wielkich mistyków, których stała się uczennicą i naśladowniczką, a z drugiej z odwieczną tradycją myśli chrześcijańskiej, utrwaloną w tomizmie. Ta droga doprowadziła ją najpierw do chrztu, a potem skłoniła do wyboru życia kontemplacyjnego w zakonie karmelitańskim. Edyta prowadziła przy tym życie bardzo aktywne, wypełnione nie tylko poszukiwaniami duchowymi, ale także pracą naukową i dydaktyczną, którą wykonywała z podziwu godnym poświęceniem. Na szczególne uznanie zasługuje - ze względu na epokę - jej działalność na rzecz postępu społecznego kobiety; niezwykle przenikliwe są też teksty, w których zgłębia bogactwa kobiecości i misji kobiety z punktu widzenia ludzkiego i religijnego (por. E. Stein, Kobieta. Jej zadanie według natury i łaski, Pelplin 1999). 9. Spotkanie z chrześcijaństwem nie skłoniło Edyty do odrzucenia żydowskich korzeni, ale raczej pozwoliło je w pełni odkryć. Mimo to nie zostało jej oszczędzone niezrozumienie ze strony rodziny. Cierpiała niewymownie zwłaszcza z powodu matki, która nie zgadzała się z jej wyborem. W rzeczywistości jednak przeszła całą swą drogę ku chrześcijańskiej doskonałości nie tylko pod znakiem ludzkiej solidarności z macierzystym narodem, ale także prawdziwego duchowego współudziału w przeznaczeniu synów Abrahama, naznaczonych przez tajemnicę powołania i "nieodwołalne dary" Boże (por. Rz 11, 29). Utożsamiła się z cierpieniem narodu żydowskiego zwłaszcza wówczas, gdy stało się ono szczególnie dotkliwe w okresie okrutnych prześladowań nazistowskich, które wraz z innymi zbrodniami totalitaryzmu stanowią jedną z najciemniejszych i najbardziej haniebnych plam w dziejach Europy naszego stulecia. Zrozumiała wówczas, że dokonując systematycznej zagłady Żydów, nałożono na barki jej narodu krzyż Chrystusa, przyjęła zatem jako swój osobisty udział w nim deportację i śmierć w otoczonym ponurą sławą obozie w Oświęcimiu-Brzezince. Jej krzyk łączy się z krzykiem wszystkich ofiar tej straszliwej tragedii, ale zarazem jest zjednoczony z krzykiem Chrystusa, który nadał ludzkiemu cierpieniu tajemniczą i trwałą owocność. Wizerunek jej świętości pozostanie na zawsze związany z dramatem jej męczeńskiej śmierci, którą poniosła wraz z wieloma innymi. Trwa też jako zwiastowanie Ewangelii krzyża, z którym Edyta Stein tak bardzo pragnęła się utożsamić, że wpisała go nawet w swoje imię zakonne. Patrząc dziś na Teresę Benedyktę od Krzyża dostrzegamy w tym świadectwie niewinnej ofiary z jednej strony naśladowanie Baranka-Żertwy oraz protest przeciw wszelkim przejawom łamania podstawowych praw człowieka, z drugiej zaś - zadatek nowego zbliżenia między żydami a chrześcijanami, które zgodnie z życzeniem wyrażonym przez Sobór Watykański II doprowadziło do wzajemnego otwarcia, budzącego nadzieje na przyszłość. Ogłosić dzisiaj św. Edytę Stein Współpatronką Europy znaczy wznieść nad starym kontynentem sztandar szacunku, tolerancji i otwartości, wzywający wszystkich ludzi, aby się wzajemnie rozumieli i akceptowali, niezależnie od różnic etnicznych, kulturowych i religijnych, oraz by starali się budować społeczeństwo prawdziwie braterskie. 10. Niechaj zatem wzrasta Europa, niech się rozwija jako Europa ducha, idąc śladem swojej najlepszej tradycji, której najwznioślejszym wyrazem jest właśnie świętość. Jedność kontynentu, dojrzewająca stopniowo w ludzkiej świadomości i nabierająca coraz bardziej wyrazistych kształtów również na płaszczyźnie politycznej, otwiera niewątpliwie rozległe perspektywy nadziei. Europejczycy są powołani, aby raz na zawsze zamknąć rozdział historycznych rywalizacji, które często były przyczyną krwawych wojen na kontynencie. Jednocześnie winni tworzyć warunki dla ściślejszej jedności i współpracy między narodami. Wielkim wyzwaniem dla nich jest kształtowanie kultury i etyki jedności, bez nich bowiem wszelkie działania polityczne na rzecz jedności skazane są prędzej czy później na niepowodzenie. Aby zbudować nową Europę na trwałych fundamentach, nie można jedynie odwoływać się do interesów ekonomicznych, które czasem łączą, kiedy indziej jednak dzielą, lecz trzeba się oprzeć na autentycznych wartościach, mających podstawę w powszechnym prawie moralnym, wszczepionym w serce każdego człowieka. Gdyby Europa mylnie utożsamiła zasadę tolerancji i szacunku dla wszystkich z obojętnością etyczną i sceptycyzmem wobec nieodzownych wartości, weszłaby na niezwykle niebezpieczną drogę, na której prędzej czy później pojawiłyby się pod nową postacią najbardziej przerażające widma z jej przeszłości. Wydaje się, że kluczową rolę w zażegnaniu tej groźby znów odegra chrześcijaństwo, które niestrudzenie wskazuje ludziom horyzont ideałów. Liczne elementy wspólne, łączące chrześcijaństwo z innymi religiami, dostrzeżone już przez Sobór Watykański II (por. dekret Nostra aetate), pozwalają stwierdzić ponad wszelką wątpliwość, że otwarcie się na transcendencję to żywotny wymiar egzystencji. Jest zatem konieczne, aby wszyscy chrześcijanie, żyjący w różnych krajach Europy, podjęli na nowo wysiłek dawania świadectwa. To oni winni ożywiać nadzieję na pełnię zbawienia, głosząc swoje orędzie, to znaczy Ewangelię czyli "dobrą nowinę" o tym, że Bóg przyszedł do nas i w swoim Synu Jezusie Chrystusie ofiarował nam odkupienie i pełnię życia Bożego. Mocą Ducha Świętego, który został nam dany, możemy wznosić oczy ku Bogu i wzywać Go poufałym imieniem "Abba" - Ojcze! (por. Rz 8, 15; Ga 4, 6). 11. To właśnie głoszenie nadziei pragnąłem wspomóc, proponując odnowienie na skalę "europejską" kultu tych trzech wielkich postaci kobiecych, które w różnych epokach tak bardzo przyczyniły się do wzrostu nie tylko Kościoła, ale całego społeczeństwa. W tajemnicy świętych obcowania, jednoczącej Kościół ziemski z niebieskim, te święte nieustannie orędują za nami przed tronem Bożym. Jeśli zaś my będziemy usilniej ich wzywać, uważniej słuchać ich słów i wytrwalej naśladować ich przykład, z pewnością i w nas pogłębi się świadomość powszechnego powołania do świętości, skłaniając nas do większej ofiarności i konsekwencji. Dlatego po dojrzałym namyśle i mocą mej władzy apostolskiej ustanawiam i ogłaszam niebieskimi Współpatronkami całej Europy przed Bogiem św. Brygidę Szwedzką, św. Katarzynę ze Sieny i św. Teresę Benedyktę od Krzyża, przyznając im wszelkie zaszczyty i przywileje liturgiczne, jakie zgodnie z prawem przysługują głównym patronom miejsc. Chwała Trójcy Przenajświętszej, która jaśnieje szczególnym blaskiem w ich życiu i w życiu wszystkich świętych. Pokój ludziom dobrej woli w Europie i na całym świecie! Rzym, u Św. Piotra, 1 października 1999 r., w dwudziestym pierwszym roku Pontyfikatu. Joannes Paulus II, pp

Gloryfikacja w Kościele

Uroczystości beatyfikacyjne Edyty Stein

Share this: