Doktor wiary dla niewierzącego świata

26. Współczesny świat ateizmu i niewiary jest środowiskiem, w którym doktryna św. Teresy ukazuje się z całą swoją aktualnością. Już Sobór Watykański II, analizując fenomen współczesnego ateizmu, wskazywał, że termin ten oznacza bardzo różne rzeczywistości: “Niektórzy negują istnienie Boga w sposób bezpośredni; inni uważają, że człowiek nie może o Nim nic powiedzieć; inni podchodzą do problemu Boga, stosując metody, które same czynią ów problem pozbawionym sensu… Inni przedstawiają Boga w taki sposób, że ten obraz, który oni odrzucają nie ma nic wspólnego z Bogiem Ewangelii… Nierzadko również źródłem ateizmu jest bunt człowieka wobec istniejącego w świecie zła” (20).

Bóg zechciał, aby duchowe doświadczenie Teresy z Lisieux uczyniło z niej pośrednika w dialogu ze światem niewiary. Ona przeszła przez próbę wiary pośrodku świata, który w imię nauki i racjonalizmu negował istnienie Boga i kierował ludzi w stronę ateizmu.

27. Współcześni niewierzący różnią się od niewierzących z czasów św. Teresy. Są to agnostycy lub ludzie obojętni religijnie, którzy sfrustrowani nowoczesnością, systemami ateistycznymi i materialistycznymi, bądź utraconym sukcesem, starają się nadać sens swojemu życiu. Niejasno i chaotycznie słyszą wezwanie do absolutu, który zapełniłby ich egzystencjalną pustkę i zaspokoił dążenia.

Teresa podejmuje problem niepokoju wobec śmierci, który również stoi u podstaw ateizmu, pytającego o istnienie Boga i innego życia. Święta widzi się nagle i niespodziewanie, zanurzona w otchłani tego lęku, którego najboleśniej doświadczy w swojej próbie wiary. Utraci wtedy to co nazywała “radością wiary”, lub “radowaniem się z pięknego nieba, które jest nad ziemią” (21). Wchodzi w świat nieprzeniknionych ciemności, które ją otaczają i druzgoczą jej serce. Zdaje się jej, jakby te ciemności szydziły z niej, zapożyczając głos bezbożników: “Marzysz o światłości, o ojczyźnie napełnionej cudowną wonią, marzysz o wiecznym posiadaniu Stwórcy tych wszystkich wspaniałości, spodziewasz się, że kiedyś wyjdziesz spośród otaczającej cię mgły! Naprzód, naprzód, ciesz się na śmierć, która ci da nie to, czego oczekujesz, ale noc jeszcze głębszą, noc nicości” (22).

28. Przez cały ten okres Teresa zachowała wiarę i miłość. W ten sposób jej doświadczenie ciemnej nocy oczyszczenia, przekształca się w dynamiczną i owocną solidarność z tymi, którzy żyją zanurzeni w rzeczywistości niewiary. Wobec próby wiary stwierdza, że nie mogła uwierzyć w istnienie osób, które nie wierzą: ” W głowie mi się nie mieściło, by mogli istnieć bezbożnicy nie mający wiary. Sądziłam, że jeśli zaprzeczają oni istnieniu Nieba (…) czynią to wbrew swojemu wewnętrznemu przekonaniu”. Po przejściu swojego bolesnego doświadczenia przekonuje Się o czymś zupełnie przeciwnym: “W radosnych dniach okresu paschalnego, Jezus dał mi odczuć, że istotnie są dusze pozbawione wiary” (23).

Zanurzona w najgłębszą ciemność, Święta nie przestaje kochać Tego, w którym pokłada całą ufność. Jej dramat polega na przeżywaniu w tym samym momencie światła wiary i ciemności, będących udziałem ludzi niewierzących. Ale to właśnie wtedy zrozumiała, że Bóg pragnie, aby za nich ofiarowała swoje cierpienia i zasiadła do stołu razem z grzesznikami pożywając z nimi chleb ciężkich doświadczeń (24).

Istnieją wymowne świadectwa nawróceń, których początek związany jest z lekturą dzieł Teresy z Lisieux. W nich odkryli prawdziwe oblicze Boga i w tym samym momencie znaleźli światło dla swoich dramatycznych poszukiwań, zatopieni w ciemnościach ł pokusach niewiary. To wszystko sprawia, że jej przesłanie jest aktualne dla tych, którzy są daleko od Kościoła, dla niewierzących i obojętnych.

Teresa z Lisieux – kobieta – Doktorem Kościoła

29. Doświadczenie l doktryna Teresy z Lisieux nabierają szczególnego znaczenia w naszej epoce, w której otwierają się nowe perspektywy pracy i obecności kobiety w społeczeństwie i Kościele. Kobieta jest wezwana, aby być “znakiem czułej dobroci Boga dla ludzkości” (25) i ubogacić ludzkość swoim “kobiecym geniuszem”. W życiu i pismach naszej młodej karmelitanki z Lisieux widzimy zrealizowane obie te rzeczywistości.

Teresa od Dzieciątka Jezus przekazuje swoje doświadczenie duchowe, posługując się stylem kobiecym, konkretnym, bezpośrednim, bliskim. Choć uwarunkowana epoką w której żyła, nie przestaje podkreślać swojego przekonania o ewangelicznej równości mężczyzny i kobiety oraz potrzebie stałej współpracy pomiędzy nimi, jako uczniami Jezusa. Widać to szczególnie w korespondencji z jej braćmi misjonarzami: dzieli się z nimi swoim doświadczeniem ludzkim i duchowym oraz bez obaw wyraża swoje zdanie odnośnie niektórych tematów teologicznych ł doświadczenia chrześcijańskiego, jak: Boża sprawiedliwość, droga dziecięctwa duchowego, zaufanie w Boże miłosierdzie.

30. Jej feminizm, podobnie jak w przypadku św. Teresy od Jezusa, doprowadza ją do większego zaangażowania się na rzecz Ewangelii, ponad wszelkimi przesądami, które w jej epoce usuwały kobietę na margines życia społecznego. Teresa doświadczyła tej sytuacji kobiety w społeczeństwie i Kościele końca XIX wieku. W Rękopisie A jasno i z poczuciem humoru opowiada to, co przeżyła podczas podróży do Rzymu, przed wstąpieniem do Karmelu: “Jeszcze teraz nie mogę zrozumieć, dlaczego we Włoszech kobieta tak łatwo może wpaść w ekskomunikę; co chwilę nam mówili: Nie wchodźcie tu… Nie wchodźcie tam, bo zostaniecie ekskomunikowane. Ach, biedne kobiety, jakże one są pogardzane!… A przecież one kochają Dobrego Boga bardziej niż przeważająca większość mężczyzn, a w czasie Męki Pana Naszego kobiety miały więcej odwagi niż apostołowie, stawiły czoło zniewagom żołnierzy, nie lękały się otrzeć czcigodne Oblicze Jezusa…” (26).

Jako kobieta, wypowiadająca się ze świeżością i szczerością osoby wolnej, dochodzi do ewangelicznej refleksji: to zepchnięcie kobiety na margines życia pozwala jej bliżej uczestniczyć w pogardzie, której przedmiotem stał się Jezus podczas swojej męki. Kobiety miały zaszczyt ocierania twarzy Chrystusa. “Zapewne dlatego pozwala On, aby na ziemi wzgarda była ich udziałem, że sam ją wybrał dla siebie… W Niebie okaże się jasno, że Jego myśli nie są jako myśli ludzkie, wtedy bowiem ostatni będą pierwszymi…” (27). One zostały wybrane przez Jezusa na pierwszych świadków zmartwychwstania.

31. Kobieta, dla której pojawiły się nowe możliwości działania w społeczeństwie i w Kościele, z cała pewnością odnajduje w Teresie bodziec, aby żyć – jak podkreśla Jan Paweł II – “kulturą równości między mężczyzną a kobietą”. Hans Urs von Balthasar podczas obchodów stulecia narodzin Teresy udowadniając, że ona poprzez swoja doktrynę otwarła teologię na refleksję kobiecą, mówił: “Teologia wypracowana przez kobiety nigdy nie była brana na serio, ani nie znalazła właściwego sobie miejsca w jej całościowym opracowaniu. Jednak po przesłaniu Teresy z Lisieux należałoby o tym wreszcie pomyśleć przy obecnych przekształceniach i rekonstrukcji dogmatyki” (28).

Jest to równoznaczne z tym, co dokument posynodalny “Vita consecrata” przedstawia, jako nowe perspektywy dla kobiety w Kościele, wtedy kiedy mówi: “oczekuje się wiele od geniuszu kobiety… Także w dziedzinie refleksji teologicznej, kulturalnej i duchowej wiele oczekujemy od kobiecego geniuszu – nie tylko w tym, co dotyczy specyfiki życia konsekrowanego kobiet, ale także rozumienia wiary we wszystkich jej przejawach” (29).

Zakończenie

32. Bóg ponownie zaskakuje nas osobą tej naszej Siostry. W jej życiu upadają liczne schematy ludzkiej logiki, Bóg podkreśla przez to swoją inicjatywę, wybierając kogo chce i kiedy chce. W ten sposób Bóg realizuje swoje dzieła i objawia wielkość swej władzy i działania w tym, kto z ufnością otwiera się na Jego miłość miłosierną, aby pełnić Jego wolę.

Poprzez ogłoszenie doktoratu naszej siostry Teresy z Lisieux Bóg potwierdza to, co podkreślał Stary Testament a Nowy przedstawił w całej pełni: Bóg objawia się ludziom prostego serca, obdarza ich mądrością i objawia im tajemnice swojego życia i działania w historii. Istotnie, Księga Mądrości wobec zbliżającego się przyjścia Chrystusa, stwierdza: Starość jest czcigodna nie przez długowieczność i liczbą lat się jej nie mierzy; sędziwością u ludzi jest mądrość; a miarą starości – życie nieskalane. Wcześnie osiągnąwszy doskonałość przeżył czasów wiele. Dusza jego podobała się Bogu. (Mdr 4,8-10.13). A w Ewangelii według św. Łukasza, Jezus pełen Ducha Świętego głosi boską logikę, tak różną od naszej: Wysławiam Cię, Ojcze, Panie nieba i ziemi, że zakryłeś te rzeczy przed mądrymi i roztropnymi, a objawiłeś je prostaczkom. Tak, Ojcze, gdyż takie było Twoje upodobanie (Łk 10, 21-22).

33. Bóg, Ojciec światłości, od którego pochodzi każde dobro i wszelki dar doskonały (Por. Jk l, 17) obdarzył Karmel darem Doktoratu św. Teresy z Lisieux. Ta niczym nie zasłużona łaska, domaga się z naszej strony miłosnej odpowiedzi i wspaniałomyślnego zaangażowania się w nasze powołanie i misję w Kościele i w świecie. Prośmy, aby nasza Siostra uprosiła nam u Pana łaskę bycia Jego współpracownikami w świadectwie i głoszeniu Dobrej Nowiny naszym braciom i siostrom w Trzecim Tysiącleciu. Obyśmy mogli to czynić, jako prawdziwi naśladowcy Jezusa w komunii z Maryją, pierwszą która otrzymała Dobrą Nowinę o zbawieniu i ogłosiła ją z radością, rodzącą się z odkrycia, że Bóg darmo pragnie udzielać się ubogim, pokornym i prostego serca.

(1) TMA, 23.
(2) A. Olivar Junior, Una riflessione sul tempo; senso del tempo millenario, w: AA.W. Verso il Terzo Millenio, San Paolo 1997, 30.
(3) Por. RM, 41-60.
(4) Tamże, 42.
(5) Tamże.
(6) Por. tamże.
(7) LG, 9.
(8) PC, 15.
(9) TMA, 51.
(10) Rękopis B lr-v.
(11) Rękopis C, 34r.
(12) Rękopis B, 3v.
(13) Rękopis C, 34r.
(14) RM, 90.
(15) Rękopis A 32r.
(16) VC,39.
(17) Por. Rękopis A, 13r.
(18) Tamże, 39r.
(19) Por. tamże, 44v.
(20) GS, 19.
(21) Rękopis C, 7r.
(22) Tamże, 6v.
(23) Tamże, 5v.
(24) Por. Rękopis C, 6r.
(25) VC,57.
(26) Rękopis A, 66v.
(27) Tamże.
(28) Cyt. za: G. Gaucher, Actualite de sainte Therese de Lisieux et les missions. Mission et contemplation, Kinshasa 1996, 127.
(29) VC,58.

Rzym, 19 października 1997,
o. Camillo Macdse OCD i o. Joseph Chalmers OCarm.