W dniach 15-16 maja 2025 r. (czwartek i piątek) w Karmelitańskim Instytucie Duchowości w Krakowie odbyły się coroczne Dni Duchowości. Obecna edycja, ze względu na obchodzony aktualnie jubileusz 100-lecia kanonizacji św. Teresy od Dzieciątka Jezus, została poświęcona poezjom Małej Świętej.

Pierwszy dzień sympozjum, rozpoczęty Eucharystią, obejmował cztery wykłady. Znalazło się wśród nich zarówno szersze spojrzenie na działalność poetycką Świętej, jak i szczegółowa analiza samej jej poezji. Zgromadzonych gości przywitał o. Przemysław Pliszczyński, dyrektor Instytutu, a słowo wstępne wygłosił o. Grzegorz Tyma, wikariusz Prowincji.

Huragan chwały św. Teresy od Dz. Jezus w Kościele

o. dr hab. Szczepan Praśkiewicz OCD

O. Szczepan Praśkiewicz OCD na podstawie relacji wielu świętych, papieży i pisarzy chrześcijańskich starał się ukazać rosnące znaczenie postaci św. Teresy w Kościele. Poruszył również kwestię fenomenu misyjnego tej karmelitańskiej mniszki klauzurowej, m.in. peregrynacji jej relikwii aż na krańce świata oraz ustanowienia jej patronką misji. „Nieprzerwanie oddziałuje na ludzi, inspiruje błogosławionych i świętych. Wspomaga pasterzy i ludzi zaangażowanych w naśladowanie Jezusa, zsyła natchnienie na artystów, nawraca zbrodniarzy i narkomanów, pracuje dla ekumenistów, zachwyca starców i młodzież, filozofów i teologów, ludzi wykształconych i prostych” – mówił.

Wiersze św. Teresy od Dzieciątka Jezus czytane dzisiaj

prof. Wojciech Kudyba

Ponieważ prof. Wojciech Kudyba nie mógł wygłosić swojego wykładu, br. Michał Wąsik OCD odczytał go w imieniu prelegenta. Profesor zwracał uwagę na wiele ciekawych aspektów twórczości Małej Tereski, szczególnie na jej charakter i cel. Większość utworów miała charakter de facto liturgiczny: Święta tworzyła je dla swoich sióstr karmelitanek, by były tekstami śpiewanymi i aby wzbogacały życie duchowe całej wspólnoty. Część tekstów ma charakter okazjonalny – Teresa tworzyła je na wydarzenia takie jak przyjęcie habitu, albo profesja zakonna tej czy innej siostry. Nie miały służyć jedynie estetycznemu zadowoleniu. Autorka zdecydowanie nie tworzyła ich dla ogółu czytających czy miłośników literatury. Pisała dla osób, które ją otaczały. „Udostępnienie ich szerszej publiczności byłoby ostatnia rzeczą, jaką mogłaby pomyśleć” – dodał. Wspomniał też, że należy dostrzec znaczne różnice między oryginałem, a wersją drukowaną poematów. Panowała tendencja, by nadawać poezji Teresy kształt wyrównanych wierszy sylabicznych, niekiedy przez dodanie całych słów, by rzekomo podnieść walory jej twórczości. Tym samym widać, jak wyprzedzała ona swoją epokę, tworząc nieregularne wiersze, bo taki rodzaj pisania miał niebawem stać się równoznaczny z niekonwencjonalną, odważną twórczością i wyprzeć tradycyjny wiersz regularny.

„Róża tracąca płatki" metaforą życia duchowego św. Teresy z Lisieux

o. dr Łukasz Kasperek OCD

„Róża pozbawiona płatków jest wiernym obrazem serca, które chce się składać w ofierze” – mówił o. Łukasz Kasperek OCD, który skupił się na analizie poematu św. Teresy zatytułowanego Rzucać kwiaty. Autorka porównuje się w nim do róży tracącej płatki. Obraz jest jeszcze mocniejszy, gdy zrozumie się kontekst, w jakim powstawał. Prelegent dał wnikliwy wgląd w stan Świętej, dręczonej ukrytym cierpieniem. Zaznaczał, jak mocnymi słowami posługiwała się sama Święta, w trakcie pisania poematu zbliżająca się już nieuchronnie do śmierci: „Muszę umrzeć”, „Nie jestem egoistką. Kocham Boga, nie siebie”.

Jest to bardzo specjalny utwór Świętej: można stwierdzić, że w trakcie pisania go osiągnęła już szczyt mistycznego zawierzenia Bogu, widać w nim prawdziwą dojrzałość duchową. O. Łukasz Kasperek ukazał rewolucję duchową, która dokonała się na przestrzeni lat, od czasu, kiedy św. Teresa zaczęła pisać poezje. Podkreślał, że „konieczność tworzenia poezji, wzmocniła w niej i przyśpieszyła pewne procesy duchowe i jej odkrycia”, „w tych latach odkryła Małą Drogę, oddała się Miłości Miłosiernej, odkryła swoje powołanie w Kościele i wreszcie – przeżyła noc wiary”. Padły również słowa o uniwersalności piękna poezji Teresy oraz zachęta do sięgania do takiej poezji, bo może ona pomóc odnaleźć szczęście w cierpieniu.

Maleńkość i potęga miłości Boga na podstawie utworów „Atom Najświętszego Serca” oraz „Atom Jezusa-Hostii”

o. lic. Jan Krawczyk OCD

O. Jan Krawczyk OCD zajął się tłumaczeniem dwóch utworów, których przekładu dotąd w polskich wydaniach nie podejmowano: Atom Najświętszego Serca i Atom Jezusa-Hostii.

Tym samym są to jedne z mniej znanych w Polsce utworów św. Teresy od Dzieciątka Jezus. Zachwycona obrazem atomu – jako najmniejszej ówcześnie znanej cząstki – Święta nie boi się użyć tego porównania, by opisać pokorną, małą duszę. Choć od razu pojawia się chęć, by przypisać słowu „atom” sens naukowy, Teresa całą uwagę swego kobiecego serca koncentruje raczej na sercu Jezusa. Urzeczona przez Niego już podczas Komunii św., postanawia kochać go tak, by i Jego oczarować: „Nie tylko przez ofiary”, jak podkreślał o. Jan Krawczyk, gdyż „nie można amputować swojego życia uczuciowego” z miłowania Boga.

Wskazał też, jak Teresa używa porównania do atomu, by wyrazić swoją misję, czyli pragnienie bycia częścią – atomem – serca Jezusa. Odnajduje mieszkanie w Eucharystii, by wreszcie całkowicie ukryć się i zniknąć, upodobnić się do Jezusa ukrytego w hostii. Droga do tego wiedzie w kilku krokach: oddać swoje życie Panu; żyć miłością na co dzień; żyć męczeństwem miłości; zdobywać dla Pana inne dusze.

Fin de la belle epoque. Kontekst historyczny i kulturowy nauczania św. Teresy od Dz. Jezus

dr Marlena Hajduk

W pierwszym wykładzie drugiego dnia sympozjum dr Marlena Hajduk przybliżyła społeczno-polityczny kontekst epoki, w której żyła św. Teresa. Uczestnikom został ukazany szerszy obraz ogromnych zmian XIX w. dotyczących rządów, pracy ludzkiej czy standardu życia. Wówczas nastąpiło również dramatyczne załamanie relacji państwa francuskiego z Kościołem. Jednocześnie Kościół sam zmagał się z dwoma przeciwstawnymi nurtami: jansenizmem (ascetyzmem bez modlitwy) i kwietyzmem (modlitwą bez ascezy). Ufność Teresy i prostota jej relacji z Bogiem były oddechem wytchnienia pośród kryzysu epoki. Dr Marlena Hajduk podkreśliła również, jak życie Świętej stało w kontrze do narastającej laicyzacji i antyklerykalizmu.

„Żyć miłością” – prymat miłości w duchowości św. Teresy od Dz. Jezus

o. dr hab. Marian Zawada OCD

„Teresa, głębia jej myśli, bardzo rozmija się z obrazem i wyobrażeniem «świętej od kwiatków, od płatków». Teresa ogarnia współczesny dramat życia, dramatyczną historię i ma dzisiaj wiele do powiedzenia o prawdziwej miłości. U siebie we Francji i u nas w Polsce” – mówił o. Marian Zawada OCD w kolejnym wykładzie poświęconym miłości Teresy. Jego analiza dotyczyła natury miłości Boga, jak rozumiała to św. Teresa od Dzieciątka Jezus. Poruszył temat „zastępczego” charakteru miłości, którą ofiarowała Bogu: ponieważ Bóg nie jest kochany, ona decyduje się kochać Go za innych. Mówił także o odkryciu świętej z Lisieux, że Kościół ma ukryte serce, które decyduje o żywotności całego mistycznego ciała. Święta świadomie wybrała ukrytą obecność, jaką jest życie klauzurowe mniszki karmelitanki bosej: „Naturą małej drogi jest (...) dyskretny sposób miłowania”.

Ostatni wiersz Teresy: „Dlaczego kocham Cię, Maryjo?”

o. dr Krzysztof Pawłowski OCD

W prelekcji o. Krzysztofa Pawłowskiego OCD uczestnicy otrzymali bardzo głębokie spojrzenie na więź, jaka łączyła Maryję i Teresę. Dlaczego kocham Cię, Maryjo? to ostatni wiersz Świętej, powstały na cztery miesiące przed jej śmiercią. Prelegent zauważył, że Teresa była przeciwna typowemu dla jej epoki wywyższaniu Maryi do takiego poziomu, że stawała się wręcz nieludzka. Cieszyło ją to, że Matka Boża przeszła przez życie jak każdy inny człowiek. Wskazuje na zwyczajne, normalne życie Maryi: „Ona woli, gdy ją naśladujemy, aniżeli, gdy ją podziwiamy. Przecież jej życie było tak proste”. O. Krzysztof Pawłowski opisywał też doświadczenie bycia córką Maryi, jakie rozwinęła Teresa, a także jej intuicję łączności Maryi z Eucharystią i kapłaństwem.

Teologia czasu i zaufania św. Teresy od Dz. Jezus w wierszu „Moja Pieśń na dzisiaj”

o. dr Paweł Urbańczyk OCD

Cykl wykładów zamknęła prelekcja o. Pawła Urbańczyka OCD dotycząca rozumienia czasu u św. Teresy. Opowiadał o tym, jak Święta odkrywa chwilę obecną jako punkt, w którym wieczność dotyka czasu. Według niej „każda chwila obecna jest wcieleniem wiecznego teraz” Boga, co pozwala przeżywać codzienność w świętości. Niezwykły był także sposób, w jaki Teresa postrzegania siebie jako „otuloną” dobrocią Boga: swoją przeszłość postrzegała jako ogarniętą Bożym miłosierdziem, a przyszłość – bezpiecznie powierzoną Jego opatrzności. Jeśli żyjemy w lęku przed przeszłością i przyszłością, bierzmy przykład z jej życia w nieustannym „teraz”. 

Sympozjum zakończyło się krótkim koncertem, podczas którego poezje św. Teresy wybrzmiały również w formie muzycznej. W repertuarze znalazły się zarówno wiersze dobrze znane, jak i rzadziej wykonywane kompozycje.

Na koniec o. Prowincjał Tadeusz Florek zakończył XVII Dni Duchowości, dziękując wszystkim zaangażowanym w ich przygotowanie oraz błogosławiąc zgromadzonych.