Wyobraźnia mistyczna

Św. Teresa z pokorą przyznaje, iż Bóg nie dał jej łaski poznawania fenomenów nadzwyczajnych i sposobu Jego działania na władze naturalne człowieka, które prowadziło do powstania słów wewnętrznych i wizji intelektualnych i wyobrażeniowych:

“Nie mówię, bym chciała wytłumaczyć, w jaki sposób to może być, by ta światłość Boża tak silnie przenikała zmysł wewnętrzny i w umyśle wyryło się tak jasne wyobrażenie Boga, iż prawdziwie czujemy Jego przy nas obecność: to jest rzeczą uczonych. Jak się to dzieje, tego nie podobało się Panu dać mi zrozumieć” (Ż 28, 6).

Św. Teresa, w zgodzie ze św. Janem od Krzyża, stwierdza, iż widzenia wyobrażeniowe i intelektualne powstają w duszy bez żadnego podejmowania inicjatywy ze strony człowieka. Zachwycała się często “wyobrażeniem żyjącego”, podkreślając, że nie jest to “wyobrażenie tylko, ale Chrystus sam” (Ż 28, 7).

Widzenia umysłowe są bezpośrednio wlewane do władzy rozumu, dając ponadpojęciowe poznanie prawd Bożych:

“Pan raczy używać tego sposobu, aby dusza powzięła niejaką wiadomość o tym, co się dzieje w niebie. Jako w niebie wybrani bez mowy rozumieją siebie — chociaż, by taki mógł być rodzaj mowy i porozumiewania się, zgoła o tym nie wiedziałam, aż Pan w dobroci swojej raczył mię o tym przekonać naocznie i ukazał mi to w zachwyceniu – tak i tu Bóg i dusza rozumieją się między sobą, tym samym tylko, że Jego Boski Majestat chce, by dusza Go rozumiała” (Ż 27, 10).

Słowa słyszane i widzenia wyobrażeniowe powstają przy współudziale władz zmysłowych człowieka: wzroku i słuchu. Św. Teresa stwierdza, że w łaskach nadprzyrodzonych słów wewnętrznych i widzeń wyobrażeniowych doświadczała rzeczywistej obecności Pana Jezusa, Matki Bożej i Świętych. Nie znaczy to, że zmysły postrzegały rzeczywistość cielesną, lecz wszystkie widzenia i słowa były wewnętrzne, to znaczy wyobrażeniowe. Obrazy te i głosy powstawały przez odciśnięcie łaski Bożej na władze zmysłowe. Bóg wykorzystuje ten materiał zmysłowy, który człowiek posiada w pamięci, by tworzyć nowe obrazy w wyobraźni, jakby przystosowując się do możliwości człowieka. Dlatego Jezus, który objawiał się św. Teresie, podobny był do przedstawień, które znajdowała na obrazach epoki czy też w opisach ewangelicznych.

W wizjach Jezusa dominowała rzeczywistość światła, podkreślając nastrój radości i bliskości objawiającego się Boga.