Prezentowana ikona należy do typu ikonograficznego “umilenije” – najbardziej licznego typu ikonograficznego Bogurodzicy. Ukazuje bardzo głęboką i intymną więź Syna z Matką. Jest przy tym w pełni chrystocentryczna, podobnie jak każda ikona Matki Bożej.
Szaty Maryi: czerwony maforion okrywający Jej głowę, niebieska suknia oraz czepek, wskazują na istniejącą w Niej jedność dziewictwa i macierzyństwa, ludzkiej natury i boskiego oddania. Maforion ozdobiony jest złotem (assist), co oznacza potok łask Ducha Świętego.
Jezus natomiast ma na sobie biały chiton oraz himation biało-żółty ze złotymi liniami – w barwach światła, łaski i świętości. Złoto – kolor boski wskazuje na wieczność i transcendencję.
Ikona w sposób szczególny przedstawia pełną miłości i tkliwości relację między Synem a Matką. Bogurodzica jest zamyślona, przytula ku sobie Syna, przeczuwa jakie cierpienia Go czekają… i łączy się matczynym duchem najgłębiej z Jego ofiarą – jak podaje Sobór Watykański II – z miłością godząc się, aby doznała ofiarniczego wyniszczenia żertwa z Niej narodzona (por. KK58).
Dzieciątko Jezus tuląc się do swojej Niepokalanej Matki, dotyka policzkiem Jej twarzy, a rączkę trzyma w jej dłoni. Ich nimby – aureole są wyraźnie połączone. To złączenie twarzy, dłoni oraz nimbów wskazuje na ścisłe zjednoczenie Syna i Matki w miłości.
Ikonę tę można także odczytać w wymiarze eklezjalnym jako obraz Kościoła, który jest w sposób oblubieńczy zjednoczony z Chrystusem (por. Ef 5, 25-27), w którym – jak naucza Katechizm Kościoła Katolickiego – dokonuje się komunia ludzi z Bogiem przez miłość (por. nr 773).
Bogurodzica jest również symbolem każdej osoby ludzkiej żyjącej w zjednoczeniu z Bogiem w komunii miłości. Prezentowana ikona wprowadza w ten sposób w świat wzajemnej relacji Boga i człowieka: nieustającej tęsknoty osoby ludzkiej za pełnią życia w Bogu. Owo pragnienie Boga, pragnienie zjednoczenia się z Nim, wpisane przez samego Stwórcę w serce człowieka, zaprowadziło wielu na pustynię, aby tam w zupełnym ogołoceniu i w ciszy wsłuchiwać się w nieme Słowo Boga, jednoczyć się z Nim w modlitwie.
W górnych rogach ikony znajdują się półpostacie: św. Eliasza i św. Jan od Krzyża – ludzi pustyni. Św. Eliasz uważany jest przez Ojców Kościoła, zarówno Wschodu jak i Zachodu z twórcę i wzór życia pustelniczego. Jest to prorok jak ogień, a słowo jego jak pochodnia (por. Syr 48, 1), dlatego ma na sobie płaszcz w kolorze czerwonym, który jest symbolem ognia i płomiennej żarliwości. Chusta w paski wskazuje na jego prorockie posłannictwo. W ręce trzyma zwój – jest to słowo Boże. Żółta szata spodnia natomiast oznacza napełnienie słowem Bożym, które jest światłem. Prorok Eliasz to duchowy ojciec i prototyp duchowości karmelitańskiej. Obok Niepokalanej Dziewicy jest wzorem dla karmelity jak być człowiekiem pustyni, o niepodzielnym sercu, całkowicie oddanym Bogu. Takim właśnie karmelitom jest św. Jana od krzyża. Widzimy go w prawym rogu ikony. Ma na sobie w strój karmelitański: biały płaszcz i brązowy habit. Biel w ikonografii to kolor czystości i światła, natomiast brąz jest kolorem ziemi – oznacza pokorę. Święty Karmelita ma dłonie otwarte w geście wyrażającym modlitwę, trwanie w Bożej obecności, modlitwę zjednoczenia.
Modlitwa, w której człowiek dostępuje zjednoczenia z Bogiem, nie jest możliwa poza pustynią – poza przestrzenią w człowieku, którą wypełnia cisza. Maryja, która jest wzorem modlitwy jest jednocześnie Niewiastą pustyni (por Ap 13, 6). Należy podkreślić, że modlitwa nie jest wyłącznie dziełem osoby ludzkiej. Jest ona dziełem Ducha Świętego. Maryja była Mu zawsze uległa. Jej poruszenia zawsze pochodziły od Niego – stwierdza św. Jan od krzyża. Kościół Wschodni Niepokalaną Dziewicę nazywa “naczyniem Ducha Świętego” oraz “Nosicielką Ducha” – tak samo nazywano u Ojców Pustyni ludzi, dla których modlitwa była sposobem życia. Pismo podaje, że “Maryja zachowywała wszystkie te sprawy i rozważała je w swoim sercu” (Łk 2, 19), dlatego jest Ona wzorem modlitwy wewnętrznej, modlitwy pustyni, modlitwy zjednoczenia.
Karmelitanka bosa, Kielce
